Vitamin ve Mineraller
Vitaminler vücudun sağlıklı çalışması için gerekli organik maddelerdir. Vücutta belirli miktarda üretilen D vitamini ve bağırsaklarda bakterilerce bireşimlenen B vitamini dışındaki vitaminler vücutta üretilemez.
Vitamin ve mineraller vücutta metabolizma ürünlerinin “koenzimleri” olarak görev alır. Yaşamın sürmesini sağlayan biyokimyasal olayları gerçekleştiren birçok tepkimede özgül enzimler belirleyici bir rol oynar. Ama söz konusu tepkimelerin hızla oluşması için birer koenzim olan vitamin ve mineraller gereklidir.
Vitaminler kimyasal yapılan bakımından büyük farklılıklar gösterdiğinden tek bir kimyasal grupta toplanamaz. Harflerle adlandırılan bu maddeler yağda çözünen ve suda çözünen vitaminler olarak iki büyük grupta sınıflandırılır.
Yeterli miktarda meyve ve sebzenin yanı sıra et, balık, yumurta gibi protein bakımından zengin yiyecekleri içeren dengeli bir beslenme sayesinde vücut için gerekli bütün vitaminler alınabilir. Vitaminlerin yetersiz alınması durumunda vitamin eksikliğine bağlı çeşitli hastalıklar ortaya çıkar.
Sağlıklı bir yaşam için gerekli vitamin ve mineral miktarlarını saptamak büyük önem taşıdığından bu konuda çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Günümüzde insan vücudu için gerekli bütün vitamin ve minerallerin belirlendiği sanılmaktadır. Uzmanlar besinle alınması gereken (vitamin ve mineral miktarlarını yeni bileşenler ışığında sürekli güncelleştirmekte, ama söz konusu değerlerin kesinden uzak ve ortalama rakamlar olduğu unutulmamalıdır.
Bireysel vitamin ve mineral gereksinimi yaş, cinsiyet, kalıtım, çevresel etkenler, yaşam biçimi, özel durumlar ve bazı hastalıklar gibi kişiye özgü etkenlere bağlı olarak az ya da çok değişebilir.
Hekimler birçok durumda hastalarına ek vitamin almalarını önerirler. Besinlerle alınan vitaminlerin yetersiz olması, bağırsaktan vitamin emilimini azaltan hastalıklar, büyüme, ağır bedensel çalışma, gebelik, emzirme, âdet dönemleri, kronik hastalıklar gibi nedenlerle vücudun vitamin ve mineral gereksinimleri artabilir.
Hipertiroidizm (tiroit bezinin aşın çalışması), ateşli enfeksiyon hastalıkları, doku kaybına neden olan hastalıklar da vitamin gereksinimini artırır. Piyasada tedavi edici ya da günlük gereksinimleri karşılayıcı dozda vitamin ve mineral içeren çeşitli ilaçlar bulunmaktadır. Bunlar hap, suda eriyen tablet ve içeriği damar ya da kas içine verilen ampul biçiminde olabilir.
Yağda çözünen vitaminler vücut yağında depolanır. Bu gruba giren A ve D vitaminleri aşırı ölçüde alındığında yağ dokusunda birikebilir ve zehirlenmeye yol açabilir. B grubu vitaminler ve C vitamini ise suda çözünür. Suda çözünen vitaminler kısa sürede idrar yoluyla dışarı atılır ve aşırı miktarda alınsalar bile ender olarak ancak çok yüksek dozlarda zehirlenmeye yol açarlar.