Tekerlek Nedir? Tekerlek Ne Zaman Bulundu?

Tekerlek Nedir? Tekerlek, prensibinden geliştirilen sadece birkaç düzeni zikretmek bile tekerleğin yol açtığı gelişmenin, boyutları hakkında bir fikir verir. Dönen miller, makara ve kasnaklar, dişliler, volanlar ve diğer düzenler, türbinler, içten yanmalı motorlar ve elektrik motorları gibi karmaşık düzenler, sıkça kullanılan tekerlek prensibinden geliştirilmiş mekanizmalardan sadece bir kısmıdır. Bunlardan bazısı vinç ve dairevi testerelerde olduğu gibi gücün doğrudan çalışma noktasına uygulanmasını sağlar. Diğerleri, tabii güç kaynaklarını yel değirmeni ve dinamoda olduğu gibi aktarılabilen şekillere dönüştürür.

Tekerlek Nedir

Tekerlek, bir eksen etrafında dönen bir disk veya dairevi bir çatı vasıtasıyla dönme hareketi yapabilen mekanik bir düzen. Tekerlekle elde edilen dönme hareketi makinanın temelidir. Öyle ki makinalaşmış medeniyetin onsuz gelişebilmesi düşünülemezdi. Tekerleğin, keşfi çok eski zamanlara uzandığından zaman içinde sayısız kullanma alanı ortaya çıktı. Önce kara taşımacılığında yeni bir devir açtı. Sonraları bir seri değişikliklerle işçiliği azaltmak, verimi arttırmak, taşıma hayvanının ve insanın sınırlı kas gücü kapasitelerine destek olan güç kaynaklarının yerini almak üzere makinalar geliştirildi.

Bir at arabasındaki tekerlek Tekerleğin çalışması sonsuz sayıda kaldıraç gibi düşünülerek açıklanabilir. Mesela at arabası tekerleğinde yere değen çember dayanak noktası olmak üzere her parmak bir kaldıraçtır. Lokomotifteki tekerlekteyse dingil dayanak noktası olmak üzere yarıçapın ortasında bir yere bağlanan kol, gücü tekerlek çemberine aktarır. Dingilin sabit olması halindeyse tekerlek çemberine uygulanan kuvvet, bağlanan kolu hareket ettirir

Çeşitli dişli takımları, gücü ve hızı yarıçap uzunluklarıyla orantılı olarak değiştirir. Tekerlek, yükü ileriye çektiği gibi sürüklenen bir cismin aksine sürtünmeyi de azaltır. Böylece at veya insan, sırtında taşıyabileceğinden çok fazlasını çekebilir.

ilk Tekerleğin Tarihçesi

Tekerlek hakkında ilk bilgi, milattan 3500 yıl önce Sümerlerin kullandığı iki tekerlekli araba olarak belirlenmiştir. Diğer bütün keşifler gibi tekerleğin keşfinde de daha önceden bilinen düzenlerin rolü olmuştur

2000 yıl süreyle büyük ağırlıkların taşınması için yuvarlak cisimler kullanılmış, yükler hayvanlar tarafından sürüklenen ağaç gövdeleri ve kızaklar üzerinde nakledilmiştir. Bu tip kızaklar altındaki gövdelerin kılavuzlarla gönderilmesi taşımayı büyük ölçüde geliştirmiş daha sonra kılavuzların karşılaştığı güçlükleri kaldırmak için gövdenin ortası inceltilmiştir. Böylece gövdenin iki tarafında ilk tekerlekler elde edilmiştir. Nihayet sabit dingillere takılıp serbestçe dönebilen tekerlek tipine ulaşılmıştır

Arkeolojik Bilgilere Göre Tekerlek

Tekerleğin menşeinin Yakın Doğu olduğu anlaşılmaktadır. Tekerlekli, araçlar Sümerlerde M.Ö. 3500, Asurlularda M.Ö. 3000, indüs Vadisinde M.Ö. 2500, Orta ve Kuzey Avrupada M.Ö. 1000 ve ingilterede M.Ö. 500 yıllarında bilinmekteydi. Bu sıra, tekerleğin tek bir menşeden yavaş yavaş Eski Dünyaya yayıldığını göstermektedir.

ilk tekerlekli araçların birçok mahzurlu yanları olduğundan sınırlı kullanma alanları vardı. Dört tekerlekli araba da hemen iki tekerlekli kadar eskidir. Bunlara hareketli bir ön dingil takılana kadar bütün gövde kaldırılmak suretiyle yönlendiriliyorlardı. Ayrıca kullanılan öküz veya eşeklerle hız çok azdı. Ancak M.Ö. 2000 yıllarından sonra daha süratli olan atın, Asya steplerinden Mezopotamyaya gelmesinden sonra iki tekerlekli araba bir savaş aracı olarak kullanılmaya başlandı.

Tekerleğin Bir Makinaya İlk Uygulaması

Değirmen taşının akan bir suya karşı konulmuş su dolabıyla döndürülmesidir. Bu düzen Yakın Doğudan M.Ö. 1. yüzyılda yayılmış çok geçmeden basit dişliler ilave edilerek ilk un değirmenleri yapılmıştır. Bundan sonra tekerleğin kullanıldığı yerler gittikçe genişlemiş, su dolabıyla işleyen mekanik çekiçler, maden öğütme değirmenleri ve dirsekli millerle körükler ve yel değirmenleri geliştirilmiştir.

Dişli çarkların bulunmasından sonra saat mekanizması gibi daha karmaşık sistemler yapıldı. Zamanla bu hususta büyük gelişmeler oldu.

Tekerleğin Gelişimi

En eski tekerlekli kütük taşıyıcılar, Neolitik insanın megalitlerin yapımında kullanılan büyük taşlar gibi ağır yüklerin taşınması için kullanılıyordu. MÖ 3500 yıllarında, kütük taşıyıcılar ilk gerçek tekerleği yapmak için adapte edildi: Bir dingille birbirine bağlanmış tahta diskler yapıldı. Bununla birlikte bu tekerlekler çok ağırdı. Daha hafif, frenli tekerlekler ancak MÖ 1600 yılları civarında geliştirilebildi.

MÖ 3500 – Çömlekçi Tekerleği Nedir?

Güney Mezopotamya’da çömlekçiler, tekerleğin ilk kez endüstriyel işlerin makineleştirilmesi için kullanılmasına neden oldu. Ağır, hızlıca dönebilen taş tekerlekler kilin şekillendirilmesi için kullanılıyordu.

MÖ 2500 – Tekerlek Diski Nedir?

Taşımacılık için kullanılan ilk tekerlekler olan dingille bağlı tahta diskler Balkanlarda ve Mezopotamya’da bulundu. Sümerliler bu tekerlekleri savaş arabalarında kullanıyordu.

MÖ 1323 – Frenli Diskler Nedir?

Frenli tekerlekler daha hafiftir ve daha hafif bir hayvanın örneğin bir atın, çekebileceği bir at arabası ya da savaş arabası olarak kullanılmasına olanak vermiştir. İlk kez Orta Asya’nın bozkırlarında MÖ 2000 yılından kısa bir süre sonra bulundu ve MÖ 1600 yıllarında Mısır’a kadar gelişti.

MÖ 750 – Demir Çerçeveli Tekerlekler Nedir?

Keltler, savaş arabalarının pürüzlü yüzeylerde dayanıklılıklarını artırmak için tahta tekerleklerine demir çerçeveler eklediler. Bunu, soğudukça yerine oturan sıcak demir şeritleri tahta tekerleğe çivileyerek başardılar.

MÖ 300 – Su Tekerleği Nedir?

Yunanlılar akan suyun gücünü iş yapar durumuna getiren su tekerleklerini buldular. Bu su tekerleklerini, hem kovadaki bir suyu sulama için daha yüksek seviyelere çıkarmada, hem de bir öğütme makinesini işleten bir mili çalıştırmak için kullandılar.

MÖ 100 – El Arabası Nedir?

Çinliler bütün yükün dingilin üzerine bindiği büyük bir merkezi tekerleği olan el arabası yaptılar. İtmesi kolaydı ve her bir el arabası 6 insan taşıyabiliyordu. Tekerleğin buluşu için önemli bir gelişmeydi.

1035 yılı – Dönen Tekerlek Nedir?

Çin’de bir tekerleğe, el milinin eklenmesiyle otomatik olarak çalışan ve eşzamanlı çok sayıda el milinin çalışmasına izin veren bir tekerlek icat edildi.

1845 yılı – Sertleştirilmiş Kauçuk Araba Lastiği Nedir?

Robert Thomson, daha hafif ve yıpranmalara karşı daha dayanıklı pnömatik bir lastik yapabilmek için, Charles Goodyear’ın keşfettiği sertleştirilmiş kauçuğu kullandı. Tekerleğin icadı ve gelişimi ile ilgili en ciddi değişim burada başlıyor.

1848 yılı – Mansell Tekerleği Nedir?

Daha sessiz ve daha esnek olan Mansell demiryolu tekerleği, 16 adet meşeden oluşmuş katı bir disk ile çevrelenen çelikten merkezi bir göbeğe sahipti.

1910 yılı – İlk Frenli Tekerleğe Sahip Araba Nedir?

Dar lastiğe çok daha uygun fakat çarpmaya ve çatlamaya dayanıksız olan en eski otomobil tekerleği tahta frene sahipti. Tekerleğin icadı çağ atlamıştı.

1915 yılı – Radyal Araba Lastiği Nedir?

Patenti Arthur Savage’e ait olan araba lastiği, kauçuk kaplı çelik ya da polyester şeritlerden oluşuyordu. Bugün neredeyse tüm arabalarda standart lastik olarak kullanılmaya devam etmektedir.

2010 yılı – Modern Tekerlekler Nedir?

Yarış bisikletleri kompozit karbon, araba tekerlekleri ise magnezyum, titanyum ve alüminyum frenlere sahip olmuştur.