Pankreas iltihabı
Pankreas bezinde iltihaplanma, son derece önem verilmesi gereken bir hastalıktır. Bu önem hastalığın yeni ve ani başlayan türü kadar, eski ve ağırdan seyreden türü için de eş derecede geçerlidir.Pankreas bezi, karın boşluğumuzun sol üst kısmında ve midemizin hemen arkasında yer alır. Konumundan da anlaşılacağı üzere hazım için önemli bir organdır. Hazım olayına katkısı, bağırsağa ve kana salgıladığı enzim ve hormonlar ile sağlanır. Ayrıca kana salgıladığı insülin, kan şekerimizin düzeni için yaşamsal önemi olan bir hormondur.
Pankreatit
Pankreas bezinin değişik nedenler ile iltihaplanmasına tıp edebiyatında Pankreatit adı verilir. Ani ve ilk kez ortaya çıkana “Akut Pankreatit” denir. Tehlikeli olan şekli budur. Uzamış şekline ise “Kronik Pankreatit” adı verilir. Bu ikisi arasında ilginç ve önemli olan kronik pankreatit’in akut pankreatit’in devamı olmayıp tamamen farklı nedenler ile ortaya çıkmasıdır.
Pankreas bezinin tahrip olmasıyla bağırsağa saldığı salgılar(enzim), ortama yayılır ve kana karışır. Bu salgılar, yayıldıkları ortamın dokularında erime ve çürümelere neden olabilir. Hastalığın en tehlikeli yanı da budur.
Hastalık, kadın ve erkek cinsiyet ayrımı gütmez. Her iki cinsi de eş derecede etkiler. Şehirsel yaşamın ayaküstü ve fast-food beslenme tarzı ile alkol tüketiminde yoğunluk, sık görülme nedenleridir.
Pankreas iltihabı, karın üst yarısında, mide bölgesinde çok şiddetli bir ağrı ile başlar. Bu şiddetli ağrıya çok kere bulantı ve kusma da eşlik eder.
Ağrı öyle rahatsız edicidir ki hasta, yan yatıp, iki ayağını dizlerinden bükerek karnına çeker, “aman bana dokunmayın” der gibi sessiz olmayı tercih eder ve kıpırdamak istemez. Bu türden şiddetli ağrı 1-2 gün kadar devam eder ve sonra kesilir.
Hastalık başlangıcı ve seyrinde 37-38.5C arasında ateş görülür. Daha yüksek ve devamlı ateş durumu, pankreas iltihabına bakteri karıştığına işaret eder. Böyle durumlarda etkili antibiyotik tedavisi uygulanır.
Karında gerginlik ve şişkinlik, dışkılamada zorluk olabilir. Ullrason, röntgen ve kan analizleri ile tanı konur.
Safra taşları
Hastalığın en sık görülme nedeni safra kesesinde taş ya da taşlardır. ikinci sık neden ise alkol tüketimidir. Öyle bol alkol tüketenler değil az, hatta nadir alkol alanlarda dahi görülebilir. Özellikle yağlı bir yemekle birlikte alınan alkol, akut pankreatit’e neden olabilir. Kan yağlarında özellikle trigliserid oranında artış, pankreas iltihaplanmasına yol açabilir.
Kabakulak sonrası pankreas iltihabı, özellikle çocuklarda rastladığımız türüdür. Bu nedenle kabakulak sonrası gelişen karın ağrıları hafife alınmaz, akut pankreatit olasılığı daima göz önünde tutulur.
Hani son zamanlarda orta yaş ve üstünde kalsiyum alma modası var ya? Bunda da son derece dikkatli olmak gerekir. Çünkü çeşitli nedenlerle kanda yükselmiş olan kalsiyum, akut pankreatite neden olabilir. Gelişigüzel vitamin ya da mineral almaktansa bunu doktorunuzla paylaşmanız en uygun olanıdır.
Çeşitli ilaçlar da pankreas iltihabına neden olabilirler. Tansiyon ilacından romatizma ilacına, ağrı kesicilerden antibiyotiklere kadar.
Karın bölgesine nüfuz eden darbeler, pankreas dokusunda zedelenmeye yol açarak pankreatit’e neden olabilirler. Gebeliğin son üç ayında karaciğer yağlanması bu hastalığın ani olarak ortaya çıkmasına neden olabilir.
Ciddi bir hastalıktır
Akut Pankreatit en hafif haliyle, pankreas bezinde su toplama ile seyreder. Bu, hafif şeklidir ve kısa sürede iyileşir. Ancak, pankreas bezinde hücre ve dokuların erimesi ile seyreden şekli ise son derece ciddidir.
Pankreas bezinde ve bu bezden açığa çıkan enzimlerin çevre dokularda neden olduğu doku erimesi (nekroz= kangren olarak da bilinir), bir dizi dramatik süreci tetikler. Vücudun su, şeker, tuz, kalsiyum, solunum, boşaltım, dolaşım dengeleri hızla bozulmaya yüz tutar. Bu, etkin ve dinamik bir tedaviyi gerekli kılar. Yani yoğun bakım tedavisi uygulanır. Böyle seyreden pankreas iltihaplanmalarında sık aralıklarla ameliyat tedavisi gerekebilir.
Hastalığın tanısı, kan tetkikleri ve ultrasonografi ile kesinleştirilir. Ödem ve doku erimesi arasındaki ayrım ve bu ayrımın takibi için BT (bilgisayarlı tomografi) yapılır.
Safra kesesi taşlarına bağlı olarak oluşan pankreas iltihaplanmasında genel durum düzelince kese, ameliyat edilerek alınır.
Pankreatit yapan ilaçlar
Östrojen
Kortizon
idrar söktürücü
Sülfonamid
ACE inh
Acetaminofen