Mitoloji Nedir

Mitoloji Nedir

Mitoloji, bir din veya bir halkın kültüründe tanrılar, kahramanlar, evren ve insanın yaratılışına dair tüm sözlü ve yazılı efsane birikiminin ve bu efsanelerin doğuşlarını, anlamlarını yorumlayıp, inceleyen ve sınıflandıran bilim dalının adıdır Sözcük anlamı Mitoloji Yunanca yani söylenen ya da duyulan söz ve yani konuşma kelimelerinin birleşiminden oluşmuş olup, Eski yunanda geçmişte söylenenlerin tekrar edilmesi gibi bir anlam barındırmaktayken zamanla Batı dillerinde efsane anlamı kazanmıştır

Çağdaş kullanımda, mitoloji ya belirli bir din veya kültürdeki mitlerin bütününü tanımlar örneğin Kelt mitolojisiya da mitlerin incelenmesi, yorumlanması, toplanması belki yeniden oluşturulması ve benzeri çalışmaları içeren bilgi, bilim dalını tanımlar. Nitekim Concise Oxford English Dictionary mitolojiyi şöyle tanımlamıştır

Mitlerin, özellikle de belirli bir dini veya kültürel geleneğe ait olanların, bir bütünü. Yaygın anlamda benimsenmiş fakat abartılmış veya kurgusal bir hikayeler veya inançlar kümesi. Mitlerin incelenmesi bilimi

Terimin belirtilen anlamları dolayısıyla, mecazi şekilde, belirli bir görüş, trend veya kavramı hayali veya efsanevi olarak etiketlemek için de kullanıldığı olur. Ayrıca günlük kullanımda mit sözcüğü gerçekte doğru olmayan bir hikaye veya anlatı için tercih edilir ve çoğunlukla bir yanlışlık, doğru olmayan unsur vurgusu barındırır. Bununla birlikte bu tip bir mit kullanımı veya anlamı mitolojide kabul edilmez ve kullanılmaz.

Mitoloji, zaman zaman Türkçede söylenbilim veya söylencebilim olarak da adlandırılmıştır Özellikler Efsaneler konu itibarıyla tanrıları, kahramanları ve doğaüstü varlıkları konu alan anlatılardır. Uyumlu bir sistem içerisinde düzenlenmişlerdir ve çoğunlukla geleneksel sözlü aktarı yoluyla ozanlar, rahipler şekilde yayılarak canlı kalırlar

Sıklıkla ilgili oldukları topluluğun dini veya ruhani yaşantıları ile bağıntılı olan mitler, rahipler veya hükümdarlar tarafından onaylanırlar. Topluluktaki bu ruhani mevkilerini kaybettikleri zaman, yani topluluğun ruhani yapısıyla aralarındaki bağ koptuğunda, mitolojik niteliklerini yitirir ve folklora ait söylenceler veya peri masalları haline gelirler

Folkloristik folklorbilim ki bu disiplin hem seküler hem de kutsal söylencelerin incelenmesini içerir, bir mit gücünün bir kısmını topluluğun en azından belirli bir kısmının ona olan inancından ve doğru olarak kabul edilmesinden alır. Folklor incelemelerinde, tüm kutsal geleneklerin birikimi vardır ve terimin kullanımında, günlük kullanımındakine benzer, herhangi bir kötüleme, aşağılama bulunmamaktadır

Örneğin bir dinin hem kendi mitolojisinden ve tekil olarak içerdiği mitlerden ayrı ayrı söz edilebilir. Bu durum tamamen bilimsel ve tarafsız bir yaklaşım olup, bahsedilen söylence ve kavramlara herhangi bir yaşanlama atfetmediği gibi kötüleme ve aşağılama amacı da barındırmaz.

Efsaneler sık sık gerek evrenin gerekse yerel bölgenin ortaya çıkışını açıklama amacı taşır. Örneğin sırasıyla yaratılış efsaneleri ve kuruluş efsaneleri gibi. Efsaneler ayrıca sık sık doğa olaylarının, başka şekilde açıklanamayan kültürel adetlerin açıklanması amacını da taşır. Genel olarak efsanelerin doğal anlamda basit bir izah sunmayan herhangi bir şeyi açıklamak için sık sık kullanıldığı söylenebilir.

Mitoloji terimi Yunan mitolojisi, veya Roma mitolojisi formunda olduğu gibi sıklıkla eski kültürlerin antik hikayelerine atfen kullanılmaktadır. Bazı efsaneler orijinal olarak sözel bir geleneğin ürünüyken zamanla yazınsal hale de gelmiştirler. Çoğu efsanenin başlangıç noktası aynı iken değişik coğrafya ve kültürlerden etkilenerek farklılaşmış birden farklı anlatı haline dönüşmüş, orjinal olanı ancak mitologların anlayabileceği kadar kompleks hale gelmişlerdir.

Din ve mitoloji Çoğu dinde mitolojinin çok önemli ve öncelikli bir yeri bulunur. Mit, günlük kullanımdakinin tersine, aslında bir hikayenin nesnel anlamda yanlış veya doğru olduğunu tanımlamaz, daha çok, nesnel veya materyalist nosyonlardan ilgisiz bir şekilde, doğru veya gerçek kavramının ruhsal, psikolojik ve/veya sembolik yönlerine gönderme yapar.

Her ne kadar bugünkü yaygın dinlere mensup çoğu kişi dinlerinin kökeni ve gelişiminde yer alan anlatıları tarihi olaylar olarak ele alsalar da, bunları inanç sistemlerinin figüratif temsilleri olarak gören kişiler de mevcuttur. Bir dinin veya inancın sahip olduğu kavramlar ve anlatılar, karakteristikleri sebebiyle bilimsel anlamda mitik olabilirler ve buradan hareketle birisi Hristiyan mitolojisi, Hindu mitolojisi veya islam mitolojisinden bahsedebilir

Bu gibi terimlerden anlaşılması gereken o dindeki belirli kavramların, birer kültürel nesne olarak ruhani, psikolojik ve/veya sembolik yönlerine yapılan atıf olmalıdır bu dinlerin barındırdığı kavram veya anlatıların yanlış ve doğru olmadığı değil. Zira daha önce de tanımda belirtildiği gibi, mit ve dolayısıyla mitoloji, materyalist veya objektif bir doğruluk nosyonu barındırmadığı gibi bu tip amacı da barındırmaz.

Din, ve mitoloji ilişkisindeki yaygın bir hata da, eski toplulukların inandığı dinlerin mitolojileri ile karıştırılmasıdır. Din ile mitoloji arasındaki içleyici yakın ilişki sebebiyle belirli bir nesne her iki kümenin de elemanı olabilir. Bununla birlikte genel anlamda din ile mitoloji tamamen farklı terim ve kavramlardır. Mitoloji salt mitolojik nesnelerle ilgilenirken, dinin çevrelediği alan ve nesneler daha farklıdır liturjiden eskatolojiye kadar. Dini kavramların mitolojik bir yönünün olabilir olması, dini kavramın dini oluşunu arkaplana itmez. Bu sebeple örneğin Kelt mitolojisi ve Kelt dini ile kastedilen ayrı şeylerdir bazı aynı elemanları barındırsalar ve birçok ilişkileri olsa dahi.

Sınıflandırma Ritüel mitleri belirli dini uygulamaların yapılışını veya anlamını açıklayan mitlerdir. Tapınma, ibadet eylemi ile yakın bir ilişki içerisindeki bu mitler, dini veya ruhani sistemin liturjik yapısında yer alabilirler. Köken mitleri bir adet, isim, nesne veya canlının kökenini açıklayan mitlerdir. Kült mitleri bir ilahın veya ilahi unsurlar taşıyan varlığın gücünü gösteren kompleks kutlamaları açıklayan mitlerdir

Prestij mitleri genellikle ilahi unsurlar veya kutsallık atfedilmiş belirli bir halk, kahraman veya şehirle ilgili mitlerdir. Eskatolojik mitler bilinen dünyanın sonunu getireceği öne sürülen bir mutlak sonu, ve/veya buna dair kavram ve olayları açıklayan, kısacası eskatolojik şeyleri konu alan, mitlerdir. Sosyal mitler ise o anki sosyal değer veya uygulamaları savunmak veya güçlendirmek amacı taşıyan mitlerdir. Bir mit birden çok kategoriye uyabilir.

ilgili kavramlar Mitler fabl, efsane, halk hikayesi folklorik hikaye, folktale, peri masalı, anekdot veya kurgu gibi kavramlarla aynı yani eşit olmasa da, bu kavramlarla çakışabilir örneğin bir hikaye hem bir mit hem de bir efsane olabilir. Mitolojik, temalar edebiyatta sıklıkla ve bilinçli bir şekilde işlenir e ortaya çıkan eser belirli mitolojik arkaplanlara gönderme yapsa da kendisi bir mitler bütünü içerisinde yer almayabilirCupid ve Psyche.

Kültürel ve veyahut dini bir paradigma kayması sonucu mitler pragmatik bağlamda kendilerine yer edinebilirler örneğin Hristiyanlığın yükselişiyle birlikte çeşitli pagan mitolojik nesnelerinin Hristiyanlaştırılması gibi. Böylece mitolojik nesneler rasyonalizasyona uğrayabilir, yeni kültür ve veyahut dinde kendilerine bir yer bulabilirler. Tersi yönde, kültürel ve veyahut dini nesneler de mitolojik nesnelere dönüşebilir zamanla tarihi veya edebi materyal mitolojik nitelikler kazanabilir. Mitolojinin, bilinçli üretimine J. R. R. Tolkien tarafından mytopoeia ismi verilmiştir

Mitlerin oluşumu Mitlerin geniş açıklayıcı özellikleri oluşumlarını belirli bir oranda muğlaklaştırmaktadır. Mitlerin kültürel ihtiyaçları karşılamak amacıyla oluştuğuna veya oluşturulduğuna dair bir kanı ortaya atılmıştır.

Mitler kabile, şehir veya millet gibi kültürel kurumları evrensel hakikatlere bağlayarak yetkilendirebilir bunlara yetki verebilir.

Tüm kültürler kendi dinleri, kahramanları, tarihleri ve benzeri unsurlarına ilişkin anlatıları barındıran kendi mitlerini zamanla geliştirmişlerdir. Bu mitlerin barındırdıkları sembolik anlamların gücü uzun süreler boyunca canlı kalabilmelerinin bazen binlerce yıl boyunca ana sebeplerindendir. Mache, temel ve öncül ruhsal bir bağlamdaki görüntü olarak mit ile, bir tür mitolojiyi, bu görüntüler mitler arasında belirli bir uyumu sağlamaya çalışan bir sözcükler sistemi şeklinde ayrıştırma yapmaya çalışırlar

Mitlerin bir toplamı, bütünü mitos olarak adlandırılır. Bunların mitosların bir toplamı, bütününe ise mitoi denir. Bunun önemli bir türü bir kültürün evrenin nasıl yaratıldığına ilişkin görüş ve inançlarını açıklayan ve tanımlayan yaratılış mitleridir.

Çağdaş mitoloji Star Wars veya Tarzan gibi film ve kitap serileri zaman zaman güçlü mitolojik yönler barındırırlar ki bu yönler bazen derin ve karışık felsefi sistemlere doğru gelişebilir. Bu nesneler mitoloji olmasalar da mitik temalar içerirler ki bunlar bazı kişilere göre benzer psikolojik ihtiyaçları karşılar. Bunun bir örneği J. R. R. Tolkien tarafından yazılan The Lord of the Rings isimli eserde görülebilir

Bazı sevenleri veya takipçileri kurgusal kompleks dünyaları, örneğin Star Trek serisindeki gibi, yanlış bir şekilde mitoloji olarak yorumlarlar oysa bunlar nesnel ve bilimsel bağlamda mitoloji olarak tanımlanamaz. Kurgu, insanlar ona inanmadıkları ve ruhani veya psikolojik yaşantıyla bir bağ kurulmadıkça, gerçek anlamda mitoloji seviyesine ulaşamaz