Lenfödemden Korunma
Koruma, her zaman tedaviden daha iyidir. Aşağıdaki noktaları tüm lenfödemli hastalar zaten uygulamalıdır. Ancak diğer taraftan ameliyat veya radyoterapi sonrasında risk altında olan kişilerin bu şekilde uzun yıllar lenfödemden kaçınması sağlanabilir. Lenfödem riski olan hastalar operasyon sırasında mutlaka dikkatlice eğitilmeli ve uyarılmalıdır. Postoperatif ve post-radyoterapili hastaların eğitimi hemen yapılmalı ve uygun egzersizler verilmelidir.Lenfödemli hastalar aşağıdaki noktaların hepsini ezberlemelidirler. Bu noktalara dikkat etmek ekstremitenin daha kötüye gitmesini önleyecektir, ihmal etmek ise akılsızlık olacaktır. Untulmamalıdır ki çok iyi tedavi edilmiş olsa bile ekstremite hala risk altındadır ve normal kalabilmek için bu noktalar yaşamsaldır.
Lenfödem riskiniz veya lenfödeminiz varsa yapmanız ve yapmamanız gerekenler
Lenfödemli kolunuzu mükemmel bir şekilde temizleyin. Cildi kuruttuğundan sabun önerilmez, nemlendirici vücut temizleyiciler daha uygundur. Cildi nazikçe, fakat tamamen kurulayın . (Zor yerler de saç kurutma makinesi kullanabilirsiniz.) iç çamaşırları ve kompresyon giysilerininizi düzenli yıkamaya özen gösterin. (Kompresyon giysilerini üretici firmanın talimatlarına göre yıkayın.)
Herhangibir travmadan kaçının. (Darbeler, kesikler, güneş yanığı, böcek ısırığı) Tırnaklarını keserken dikkatli olun, tırnak etlerini kesmeyin veya sert bir şekilde geri itmeyin.(Bu tırnak etlerinin zedelenmesine ve bakterilerin buradan kolayca girerek enfeksiyon oluşturmasına yol açabilir.)Antiseptik solusyona batırılmış pamuk çubukla dikkatlice ve nazikçe geriye doğru itin. Dikiş dikiyorsanız, yüksük giyin. Eğer bahçe işleri ile ilgileniyorsanız eldiven ve uzun kolluklar giyin. Çalılık arazide yürüyorsanız bot ve koruyucu giysi giyin. Nasırları asla kesmeyin % 10’luk üre (üredermlypo veya hypo) kullanın.
Ekstremitenin güneş yanığına asla izin vermeyin. Yüksek faktörlü güneş koruyucu kullanın. Birçok kompresyon giysisiyle bile güneş yanığı oluşabilir, koruyucu değildirler. (Özellikle sentetik olanları )
Sıcak havalarda ekstremitenizi soğuk tutun. Sıcak suyla yıkanmaktan kaçının. Eğer arabayla uzun süre seyahat edecekseniz, ekstremiteniz güneşte kalıyorsa, beyaz bir örtü ile örtün ve uzun süre oturarak seyahat edecekseniz ayak veya el parmaklarınızı açıp kapatın.
Riskli kolunuzla ağır yükler taşımayın örneğin bavul veya ağır alışveriş torbası, ağır kol veya omuz çantası kullanmayın.
Herhangibir kızarıklık (enfeksiyon) bir an önce tedavi edilmelidir. (çantanızda mutlaka antibiyotik saklayın) Tüm enfeksiyonlar antibiyotiğe gerek duyar. Bazı hastalar bunlara sürekli bir şekilde ihtiyaç duyabilirler. Bununla birlikte yer yer kırmızılık ve sıcaklıklık sıklıkla meydana gelebilir fakat 3 gün içinde kaybolursa antibiyotiğe ihtiyaç olmayabilir.
” Mantara dikkat! Sıklıkla ciltte hafif kızarıklıklar ve dökülme şeklindedir. Enflame alana olduğu kadar ayakkabı veya eldiven içine de antifungal pudra kullanabilirsiniz. Kauçuk eldivenleri sık değiştirin. Meme altındaki kızarıklıklar veya kasıktaki kızarıklıklar mantar olabilir. Bazı durumlarda birkaç ay ağızdan mantar ilacı kullanmak gerekebilir.
Cildin esnekliğini ve nemini korumak oldukça önemlidir.
Ödemli veya riskli kolunuzdan tansiyon bakılması, kan alınması ve enjeksiyon yapılması için kesinlikle izin vermeyin! Diğer kol veya bacak kullanılabilir.
istenmeyen tüylerin alınmasında elektrikli traş makinesi kullanın. Traş bıçağının temizliğine özen gösterin.
Uçakla seyahat edecekseniz, iyi bir önlem olarak kompresyon giysisi kullanılabilir. Eğer ödem varsa giysi üzerine ek basınç bandajı gerekebilir. Eğer gerekirse bandajlar el, ayak veya parmakları için de kullanılabilir.
Giysilerinizi çıkardığınız zaman herhangibir kızarıklık ve baskı olmamalıdır. Sizin yaptığınız bu iz lenfatik drenajın kısmen durduğunu gösterir.
Kollar
Sütyenler, göğüs kafesinin çevresinde ve omuzlar üzerinde sıkı olmamalıdır. Birinin iyi desteklenmesi diğer memenizi biçimlendirerek ödemin önlenmesine yardımcı olur. Geniş omuz askısı önerilir ve eğer ihtiyaç varsa askının ve göğüs bandının altına biraz pamuk pet önerilir. Sıkı mücevher damarları sıkıştıracağından giyilmemelidir.
Bacaklar
Çamaşırlar ve pantolonlar bel ve uylukların çevresinde gevşek olmalıdır. Sıkı kemer tavsiye edilmez.
istirahat esnasında veya uyurken riskli kolun üzerine yatmayın.
Normal dengeli diyet en iyisidir. Lenfödem yüksek proteinli bir ödemdir, ancak az proteinli diyet, yardımcı olmaz. Aksine yumuşak dokuyu zayıflattığından ödem daha kötüye gidebilir. Diyet kısıtlamaları ödemi azaltmaz, ancak aşırı kilo var ise önerilebilir.
Düşük tuzlu diyet veya diüretik verilmesi (başka bir hastalık nedeniyle gerekmedikçe) son derece yanlıştır. Lenfödem geçici olarak azalabilir, ancak sürekli iyilik sağlamaz.
Yine bazı hastalara alkol ve sigara içmemeleri tavsiye edilir. Ödemi kötüleştirdiği söylenir. Bu tamamen yanlıştır! Nikotin ve kafein gerçekte lenfatik pompalamayı daha iyi yapar. Çok fazla alkol alımı obezite ve lenfatik yükü hafifçe artırır ancak lenfödemi arttırdığına dair kanıt yoktur. Gerçekte aşırı alkol tüketiminin olumsuz sonuçları içinde, lenfödemin kötüleşmesi yoktur.
Eğer aşırı, ciddi psikolojik stress altında iseniz omuzlarınızı, sırtınızı ve boynunuzu gevşetmeye çalışın. Omurganızı uzatın ve düz durun. Bu alanlardaki sürekli gerilim lenfödemi kötüleştirebilir veya risk varsa ödem oluşumunu tetikleyebilir. Üst gövdedeki tansiyon alt ekstremitede “denge” gerilimine neden olur. Böylece bacaklarda lenfödem gelişme riski ortaya çıkabilir.
Extermitede zaten ödem varsa yukarıdaki noktalara mutlaka uyulmalı, ek olarak
Yaşam şeklinizi modifiye etmeye ihtiyaçınız olabilir, ancak bu hastalığın mağduriyeti altına girmenizi gerektirmez. Sadece durumunuzun gerçekleri bakımından dikkatli ve daha duyarlı olmaya ihtiyacınız vardır. Bisiklet, aerobik, ağırlık kaldırma gibi bazı sporlar ekstremitelere yük bindirir, yüzme ve dalma ise faydalıdır.
Şunu bilmelisiniz ki yetersiz lenf sisteminiz nedeniyle şişen ekstremiteniz, tedavi ile normal veya normale yakın hale geldikten sonra detayları unutan, bakımına dikkat etmeyenleri, değişik sorunlar beklemektedir.
Kompresyon giysileri gece dahil, tüm gün giyilmelidir. Eğer ekstremite geceleri kendiliğinden küçülüyorsa, geceleri kompresyon giysisi giyilmeyebilir.(fakat tedavi küründen sonraki ilk 6 ay mutlaka giyilmelidir.)
Eğer özel günler için dışarı çıkıyorsanız, sadece bu zaman için giysinizi giymeyebilirsiniz. Ancak birkaç gün önceden evde deneyin. Aynı süre içinde, öncesinde ve sonrasında ekstremitenin durumunu değerlendirin. Eğer ölçümler artarsa veya ekstremite ağrırsa, risk almayın.Bununla birlikte,bunu tedavinizin üzerinden birkaç ay geçmeden yapmayın, çünkü dokularınız yeterince güçlenmemiş olacaktır ve kolayca tekrar açılabilir.
Kol
eğer giysiniz, parmaklar ve ellerinizi örtmüyorsa derhal doktorunuza, terapisttinize görünün.
Ekstremitenizi en az ayda bir kez ölçün veya birine ölçtürün. Eğer anlamlı bir değişiklik varsa (artma veya azalma yönünde) terapistinize haber verin. Yardıma veya yeni bir giysiye ihtiyacınız olabilir.
Kompresyon giysinizi üreticinin önerileri doğrultusunda değiştirin. Gevşeme hissederseniz veya kolayca giyerseniz ya ekstremite küçülmüştür yada giysiniz esnemiştir. Kompresyon giysisi el bileği, dirsek veya altında bantla bitmemelidir. Her hangi bir noktada kızarma, acıma olmamalıdır, eğer böyle bir durum oluşursa terapistinizden yardım isteyin. Üreticinin talimatlarına göre düzenli yıkayın.
Egzersiz yapın, fakat fazla yorulmayın. Eğer riskli bir ekstremiteniz var ve normalde kompresyon giysisi giymiyorsanız bile tüm gün boyunca kolunuzu zorlayacak, kullanacak veya egzersiz yapacaksanız bandaj veya kompresyon giysisi kullanın. Egzersizler, terapistiniz tarafından ihtiyacınıza göre düzenlenebilir veya eklenebilir.