Kip Nedir

Kip Nedir

1 . Fiillerde belirli bir zamanla birlikte konuşanın dinleyenin ve hakkında konuşulanın teklik veya çokluk olarak belirtilmiş biçimi sıyga.
2 . felsefe Değişebilen geçici nitelik san karşıtı
“Bir maddenin biçimi bir kiptir ağırlığı ise sanlarından biridir.
3 . sıfat halk ağzında Uygun tıpatıp gelen.
4 . sıfat halk ağzında Sağlam dayanıklı.
5 . eskimiş Örnek kalıp.

Atasözü deyim ve birleşik fiiller
kip gelmek
Birleşik Sözler

dilek kipi
emir kipi
gelecek zaman kipi
gereklik kipi
haber kipi
şart kipi
bildirme kipi
isteme kipleri

Kip bir dilbilgisi terimidir. Fiil kök veya gövdelerinin zaman ve şekillere göre türlü eklerle girdikleri kalıplara kip denir. Türkçede bütün fiiller iki büyük kipte toplanır: Haber veya bildirme kipleri dilek kipleri.

Haber (bildirme) kipleri
Bir fiilin (eylemin) yapıldığını yapılmakta olduğunu veya yapılacağını haber verirler. Haber kiplerinin ekleri fiil köklerine zaman kavramı kazandırırlar. Bunlara zaman kipleri de denir. Ekleri: -di -miş -yor -r(-ar) -acak olan zaman kipleri beşe ayrılır:

Görülen geçmiş zaman (gir-di-m)
Öğrenilen geçmiş zaman (al-mış-sın)
Şimdiki zaman (gez-i-yor-lar)
Geniş zaman (tıka-r-sın sor-ar)
Gelecek zaman (anlat-acak-sın).

Dilek kipleri
istenilen veya tasarlanan bir hareketi anlatan kiplerdir. Bu kiplerde açıkça bir zaman ifadesi bulunmaz. Ekleri: -meli -se -e ve eksiz emir haliyle birlikte dilek kipleri dörde ayrılır:

Gereklilik kipi (düş-meli)
Dilek şart kipi (gül-se)
istek kipi (gel-e)
Emir kipi. Emir kipinin eki yoktur. Emir kipinde çekilen bir fiilde sadece fiil kökü ve şahıs eki bulunur (gel gel-sin gel-iniz gibi).

Çekimli bir fiilde sırayla şu üç bölüm bulunur
Fiil kök veya gövdesi
Kip eki
Şahıs eki.

Kip ekleri fiil kökünden sonra gelerek ona zaman manası veya tasarlanan istenen bir hareketle ilgili mana kazandırır. Bu durumda fiil yalnız üçüncü teklik şahıs ifade eder. Emirde ise kök veya gövde halinde kalır ve ikinci teklik şahsı verir.

Fiil çekimi Kip eki almış bir fiilin altı şahısta söylenmesi veya yazılması demektir:
çalış-ı-yor-um
çalış-ı-yor-sun
çalış-ı-yor
çalış-ı-yor-uz
çalış-ı-yor-sunuz
çalış-ı-yor-lar
gibi.

Bir çekimli fiilde bir kip eki olabildiği gibi iki kip eki de bulunabilir. Kip eklerinin sayısına göre çekimli fiiller ikiye ayrılır:
Basit zamanlı çekimli fiiller
Bileşik zamanlı çekimli fiiller.

Tek kip eki alan çekimli fiillere basit zamanlı; iki kip eki alan çekimli fiillere ise bileşik zamanlı çekimli fiil denir. Bileşik çekimlerde (imek) fiili dediğimiz (idi imiş ise) şekilleriyle kullanılır (görür idi bakacak imiş koşuyor ise gibi).

Yani bileşik zamanlı çekimli fiillerde üç kip vardır:
Hikaye (eki: -di)
Rivayet (eki: -miş)
Şart (eki: -se)

Basit zamanlı fiillerin hepsinin ve emir kipinin hiç bileşik zamanı yoktur. Dilek kiplerinin ise hikaye ve rivayeti vardır; şartı yoktur. Yine -dili geçmiş yani görülen geçmiş zamanın rivayeti yoktur.