ismet inönü Hayatı? ismet inönü Kimdir?

ismet inönü Hayatı? Türkiye Cumhüriyetinin ikinci Cumhurbaşkanı. 1884 izmir doğumlu olup, 1973’te Ankara’da öldü. Babası Bitlisli Kürümoğulları ailesinden Raşid Bey, annesi Cevriye Hanımdır. ilk ve orta öğretimini Sivas’ta yaptıktan sonra istanbul Topçu Lisesine gitti. 1903’te Topçu Harbiyesini bitirerek, Erkan-ı Harbiye Mektebine kaydoldu. 1906’da Erkan-ı Harbiye Yüzbaşısı rütbesiyle Edirne’ye tayin edildi. Burada siyasi bazı faaliyetlerinden dolayı Topçu Fırka ve Ordu Kumandanı tarafından ihtar verildi.

1907’de Edirne’deki ikinci Ordu karargahında vazife yaparken, gizli olarak kurulan ve padişah aleyhine faaliyetlerde bulunan ittihat ve Terakki Cemiyetine girdi. 24 Temmuz 1908’de ikinci Meşrütiyetin ilanından sonra Edirne’deki Süvari Tümeninde vazifelendirildi. 31 Mart 1909 vak’ası sonrasında Harekat Ordusunda görev yaptı. 1910’da kolağası rütbesiyle Yemen’de vazifelendirildi. Hayatı boyunca devam edecek olan Batı müziği hayranlığı, satranç ve biriç oyunları alışkanlığını burada

edindi. Yemen’de binbaşılığa terfi eden ismet Bey, Balkan Harbi esnasında (1913) Çatalca’ya tayin edildi. Çatalca’da Harekat Şubesinde vazifelendirilen Binbaşı ismet, rahatsızlığını ileri sürerek Avrupa seyahatına çıktı. Viyana, Münih, Berlin, Paris ve isviçre’ye gitti. 1914’te Birinci Dünya Harbi öncesinde Avrupa karışınca, istanbul’a döndü.

1914 Ağustosundan itibaren Birinci Orduda vazifelendirildi. 1915’te Diyarbakır’da kurulacak ikinci Ordunun kurmay başkanlığına tayin edildi. 1915’ten 1918 yılına kadar Doğudaki cephelerde çeşitli kademelerde vazife yaparak muharebelere katıldı. Mondros Mütarekesinin imzalanmasıyla, istanbul’a döndü. 1920 yılında Ankara’ya çağrılıncaya kadar istanbul’da sık sık değişen vazifelerde çalıştı.

ismet inönü

Ankara’da Mustafa Kemal Paşa ile beraber çalışan ismet Bey, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin açılmasıyla kurulan ilk kabinede Erkan-ı Harbiye Umumiye Vekili (Genelkurmay Başkan Yardımcısı) oldu. Garp Cephesi kumandanı Ali Fuad Paşanın Moskova’ya tayiniyle cepheye gönderilen Albay

ismet, Nizami Ordu kurarken Kuvve-i Seyyare Kumandanı Çerkez Edhem ile anlaşmazlığa düştü. istiklal Harbinin Garp cephesindeki muharebelerinin kumandanlığını yürüttü. Yunanlılara karşı 6-11 Ocak 1921’de Birinci inönü; 23 Mart-1 Nisan 1921 tarihlerinde de ikinci inönü Muharebelerini kazandı. Kurtuluş mücadelesi sonunda 1922’de Lozan Konferanslarına katılarak, 1923’te TBMM Heyeti Başkanı olarak Lozan Antlaşmasını imzaladı.

Cumhüriyetin ilanından sonra, 9 Eylül 1923’te kurulan Halk Fırkasının, 19 Kasım 1923’te başkanvekilliğine getirilen ismet Paşa, Yeni Türkiye’nin ilk kabinesini kurmakla vazifelendirilerek, başbakan oldu. Kasım 1924’e kadar devam eden siyasi hadiseler üzerine, sıhhi durumunu ileri sürerek başbakanlıktan ayrıldı. Bu ilk başbakanlığı devrinde (1923-1924) Halifelik kaldırılıp, laiklik esası

benimsendi. Ordu politikadan men edildi. ikinci defa 3 Mart 1925’te başlayan başbakanlığı, 1937’ye kadar devam etti. Yeni Türkiye’nin bütün devrimleri bu başbakanlığı devrinde (1925-1937) yapılarak, merkeziyetçi sistemle idareyi kurup, iktisatta devletçilik esaslarını tatbik ettirdi. Soyadı Kanunu çıkınca “inönü” soyadını aldı.

1937’de Cumhurbaşkanı Atatürk ile bazı konularda anlaşmazlığa düşünce, istifası istenen ismet inönü, 20 Eylülde başbakanlıktan ayrıldı. Atatürk’ün ölümüyle 11 kasım 1938’de Cumhurbaşkanı seçildi. ismet inönü Cumhurbaşkanlığı devrinde (1938-1950) bazı taraftarlarınca “Milli Şef” lakabıyla tanıtıldı. 1939’da başlayan ikinciDünya Harbi (1939-1945) yıllarında takip ettiği harp ekonomisinde, birçok aksaklıklar ortaya çıktı. Enflasyon, gıda maddeleri sıkıntısı, karneli hayat ve fiyatların aşırı yüksekliği harp yıllarının unutulmaz hatırası ve icraatları oldu. Ayrıca bu yıllarda yapılan varlık ve yol vergisi uygulaması, halkı ağır geçim sıkıntıları ile başbaşa bıraktı. Halktan gelen tepkilere daha fazla karşı duramayan ismet inönü’nün devrinde 1946 seçimleriyle birlikte çok partili hayata geçildi.

ismet inönü Hayatı

1950 seçimlerinde Demokrat Parti iktidara gelince, ismet inönü’nün cumhurbaşkanlığı 14 Mayıs 1950’de sona erip, vazifeyi Celal Bayar’a devretti. 27 Mayıs 1960 ihtilaline kadar, Cumhuriyet Halk Partisi lideri olarak muhalefette kaldı. 1954 ve 1957 seçimlerinden de mağlubiyetle çıkınca politikasını sertleştirdi ve ülkedeki siyasi gerilimi hızlandırdı. Aydınların yanısıra talebe ve orduyu da siyasetin içine çekti. Neticede 27 Mayıs ihtilali meydana geldi. 1961 seçimlerinde en fazla milletvekili çıkaran Cumhuriyet Halk Partisi genel başkanı olarak, Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel tarafından Başbakan

tayin edildi. 1961’den 1965 yılına kadar birbiri ardından üç hükümet kurup, başbakanlık yaptı. Bu devirde (1961-1965) içte ve dışarıda bazı mühim olaylar oldu. Kıbrıs hadiseleri çıktı. Grev ve Lokavt Kanunları yürürlüğe kondu, planlı ekonomiye geçildi. Ortak Pazara girilmesi ve Sovyetler Birliği ile münasebetlerin arttırılması gerçekleştirildi. 1965 seçimlerini kaybettikten sonra 1972 yılına kadar muhalefet lideri olarak kaldı. Bu tarihte toplanan CHP kurultayında, yıllardır yaptığı parti genel başkanlığını kaybetti. Daha sonra CHP’den istifa ederek, TBMM Senatosunda eski

cumhurbaşkanlarına ayrılan tabii senatörlük kadrosuna dahil oldu. 25 Aralık 1973’te ölen ismet inönü Anıtkabir’e gömüldü.

1919’da Mevhibe Hanımla evlenen inönü, 4 çocuğu oldu. Bunlardan üçü yaşadı. Bunlar Ömer, Erdalve Özden (Toker)dir.

ismet inönü; zeki, hadiseler karşısında hissiyatını hemen ortaya dökmeyen, fırsatlardan çok iyi istifade etmesiyle tanınır. Politika hayatında seçimlerde kaybetmesinden sonra sabırla siyasi hayatın, kendi arzu ettiği istikamete dönmesini beklemesini bilen birisi olması; siyasi atmosferin gerginleştiği devirlerde ve muhalefet yıllarında, iktidarı gayet iyi takip ederek, fırsatları değerlendirmesini bilmesi ona ait hususiyetlerdendir. Devamlı devrimciliği destekledi. Bunların yerleşmesi için devlet kademelerinde kadrolaşmaya büyük önem verdi. Bu kadro, kendi düşünce ve fikirlerinin yıllarca tatbikçisi olmuş ve onun çizdiği yoldan sapmadan ilerlemeye çalışmıştır.