inşaat Sanayii
Yapım sektörü. Bu sanayi dalı gerek devlet eliyle yürütülerek ve gerekse özel sektör yoluyla, her ülkenin ekonomisine önemli katkıda bulunur. Kamu sektörü, devletin her seviyedeki çeşitli inşaat projelerini gerçekleştirir. Ayrıca özel sektöre verilen devlet inşaatlarının yürütülmesinde çeşitli görevler alır. Özel sektör, inşaat sanayiinde devlet inşaatlarını üstlenerek veya bir binadaki küçük tamiratlardan, büyük inşaatlara kadar çeşitli türde inşaatlarla, doğacak özel ihtiyaçlara cevap verir.
inşaat sanayii; yollar, köprüler, hava meydanları, barajlar, kuvvet santralleri, su yolları, demir yolları, su arıtma sistemleri, fabrikalar, camiler, okullar, hastaneler, büro binaları, apartman blokları ve meskenler inşa eder. Bu sanayi, tecrübeli mühendisten, vasıfsız düz işçiye kadar çeşitli insan gücünü istihdam eder. Mühendis ve mimarlar yapıları projelendirirler ve müteahhitler de inşaatı üstlenirler. Müteahhitlik, gerekli insan gücünü istihdam ederken, ihtiyaç duyulacak malzemeyi, makinayı tedarik eder.
Müteahhidin ekibinde kontrol görevlileri, makina ve techizat operatörleri, kamyon sürücüleri, demirci, marangoz, duvarcı, sıvacı ustaları ve tesisatçı gibi vasıflı işçiler yanında, düz vasıfsız işçiler de bulunur.
Sanayinin yapısı
Yaptıkları iş türüne göre müteahhitler yol inşaatı, ağır yapı inşaatı ve mesken inşaatını da içine alan, yapı müteahhitleri olarak sınıflandırılırlar. Buna bir de özel türden iş yapanları da ilave etmek gerekir. Bunlar sadece su borusu döşeyen, kalorifer veya havalandırma techizatı yerleştiren, elektrik işleri yapan, boya işi üstlenen, çatı yapan müteahhitler olabilirler.
Yol inşaat müteahhitleri
Yollar, caddeler, köprüler ve hava alanları bunlar tarafından inşa edilir. Genellikle devlet veya mahalli idareler adına inşaatı yaparlar. Baraj müteahhitleri gibi bunlar da önemli ölçüde hafriyat yaparlar. Vadileri doldururken, tepeleri yerlerinden oynatırken, modern yollar da az
eğim ve yumuşak dönüşler arzu edildiğinden çok değişik makinalara ihtiyaç duyarlar. Rastladıkları kayaları deler, parçalarını kamyonlara doldururlar. Buldozer yükleyici skreyperler ve grayderler ile molozları temizler, sahayı düzeltirler. Hafriyat işlerinde arzu edilen, kazılarının ihtiyaç olunan yere doldurulmasıdır. Dolgu ve yarmanın dengelenmesi ideal haldir. Eğer yarım fazla ise bunun uygun yere götürülmesi gerekirken, dolgu fazla ise ihtiyaç duyulanın uygun yere getirilmesi gerekir.
Ayrıca yol inşaatında kum çakıl gibi stabilize malzeme yanında yol kaplama malzemesine de ihtiyaç vardır. Tabii çakıl bulunmazsa bunun yerine kırmataş kullanılır. Kaplama da ayrı bir yerde hazırlanarak yola serilir. Beton kaplama için çimento, kum ve çakıla ihtiyaç vardır. Bitümlü asfalt kaplamada ise, çeşitli dane (tane) çapındaki kum ve çakıl yanında, ara doldurucu malzemeye ve bitüme ihtiyaç vardır.
Ağır yapı inşaatı müteahhitleri
Bunlar temeller, barajlar ve tüneller inşa ederken çok büyük hafriyat ile meşgul olurlar. Sağlam zeminde tünel açılırken, patlayıcı madde ile kayaları parçalarken, zayıf zemin durumunda taşıyıcı bir yapı ile zeminin çökmesi önlenir. Tünelde çalışanların çeşitli ihtiyaçları hava, su ve aydınlatma hatları ile karşılanır. Tüneller su altında inşa edilebildiği gibi, su içinde de yapılabilir.
Beton baraj inşaatı da kendine has bir tecrübe ister. Bir tarafta çok büyük miktarda beton hazırlanıp, dökülürken akan suyun yolları değiştirilir, geçici engeller inşa edilir. Beton, kren veya asma kablolu sistemlerle nakledilir. Beton dökümünde ortaya çıkacak ısıyı almak için, dolayısıyla betonda meydana gelecek çatlamayı önlemek için tedbirlerin alınması gerekir.
Betonun agregası soğutulur veya karışım suyunda buz kullanılır. Barajlar bölüm bölüm inşa edilir.
Köprü inşaatı oldukca geniş bir sisteme sahiptir. Mesela, asma köprülerde, köprü ayakları arasına gerilen kablolarla köprü tabliyeleri yerleştirilir. Betona öngerilme verilmesi suretiyle geliştirilen yapı tekniği ise, başka bir tür inşa şeklidir.
Genel yapı müteahhidleri
Hemen hemen her türlü ticari veya sanayi yapıyı inşa ederler. Gökdelenler, en dikkate değer yapılarındandır. Bunların bir türü de genel müteahhidler olup, kendileri iş yapmazlar veya az iş yaparlar. işin her devresinde o işi yapan özel müteahhidlere, taşoronlara iş verirler. Genel olarak az elemanla kontrol hizmetini yaparlar. Mesken inşası müteahhidleri oldukça
değişiktir. Bir, iki daireli meskenler yapanlar olduğu gibi, yüksek apartman türü bina inşa edenler de vardır. Bunlar birkaç işçi çalıştıran müteahhitler olduğu gibi, yüzlerce, binlerce mesken inşa edenleri de vardır. Arsa sahibine inşaat yapabildikleri gibi, arsa alıp inşaat yapıp meskenler satışa çıkarabilirler. Arsa fiyatlarının artması müteahhidleri arsa karşılığı sahibine kat vermeye ve diğerlerini satışa çıkarmaya zorlamıştır.
Özel türden iş yapanlar
Bunlar işi alan genel müteahhitlere iş yaptıkları gibi, doğrudan doğruya inşaat sahibine de iş yapabilirler. Temel inşaat yapıldıktan sonra, sıra ile çeşitli taşaronlar gelirler. Kalıpçı ustaları kalıp yaparken, betonarme inşaatta demirciler tarafından çelik donatımı döşenir. Daha sonra tesisatçılar, beton içinde kalacak yerlerdeki teçhizat kanallarını hazırlarlar. Beton dökülür. Beton duvarlar inşa edilirken marangozlar ahşap doğramayı yerleştirirler. Sıvacılardan sonra, boyacılar ve fayansçılar binadaki son eksiklikleri bitirirler.
Genel özellikleri
inşaat sanayii ülkemizde oldukça yaygın bir sanayi koludur. Kar oranı oldukça değişiktir. Bu, pekçok değişik malzeme ve işçiliğin beraber kullanılmasından ileri gelmektedir. Müteahhitlik hizmetlerinde de kar oranı ihalelerle düzenlenir.
Bu sanayi dalındaki iflaslar genellikle ihalede çok düşük ve hesapsız fiyat verme ile ortaya çıkar. Bunun yanında idarecilikte yapılan hatalar da iflasa sebep olabilir. Taşaronlarla çalışma suretiyle, az elemanla iş yapma imkanı hasıl olur. Taşaronlar ise vasıflı işçileri çeşitli işlerde kullanarak en çok verimliliği sağlamaya çalışırlar. inşaat müteahhitliği ihalelerinde eğer kullanılacak malzeme ve toplam masraflar iyi bir şekilde tahmin edilebiliyorsa, ihale sabit bir toplam fiyat üzerinden yapılır. Ancak büyük projelerde birim fiyat sistemi kullanılır. Bunun yanında, maliyet ve üzerine tesbit edilen bir kar oranından hareketle ihale yapılabilir.