inaloğulları Kimdir

inaloğulları? inaloğulları Kimdir? inaloğulları Hakkında Bilgi?

diyarbakır da (Amid) bir asra yakın hüküm sürmüş olan Türk beyliği. Sultan Melikşah’ın ölümünden sonra çıkan karışıklıklar sırasında son Mervani Emiri Nasırüddevle Mansür, Meyyafarikin’i alarak Diyarbekir bölgesindeki emirliğini tekrar kurmaya çalıştı. Fakat Süriye Selçuklu Sultanı Tutuş, daha önce davrandığı için, Diyarbekir’i ele geçirerek, Sultan Emir Tuğtegin’i vali tayin etti.

Tuğtegin, Sultan Tutuş ile birlikte Berkyaruk’a karşı savaşırken, esir düştü. Bu sırada Tuğtegin’in yokluğundan faydalanan Türk beyleri, Diyarbekir bölgesini paylaştılar. Sadr adlı bir Türk beyi de Diyarbakır’a hakim oldu. Musul emiri Kürboğa’nın şehri ele geçirme teşebbüsünü başarıyla önleyen Sadr, kısa süre sonra öldü. Yerine beyliğin kurucusu olarak kabül edilen Türkmen beylerinden inal geçti. Emir inal da az sonra ölünce yerine oğlu ibrahim geçti.

Emir ibrahim, Süriye Selçukluları Dımaşk kolunun sultanı Dukak’a tabi oldu. 1098 senesinde Haçlıların elindeki Antakya’yı geri almak için harekete geçen Musul Emiri Kürboğa idaresindeki Selçuklu ordusunda inaloğulları da yer aldı. Türkiye Selçuklu Sultanı Birinci Kılıç Arslan, 1105 senesinde Meyyafarikin’e gelince, Emir ibrahim tabiyetini bildirdi ve Sultan’la beraber, Musul Seferine katıldı.

Birinci Kılıç Arslan bu seferde ölünce, inaloğulları kısa bir süre bir yere tabi olmadılar. Ahlat Emiri Sökmen el-Kutbi’nin 1108 senesinde Meyyafarıkin’i ele geçirmesiyle Diyarbekir bölgesi emirlerinin yanında ibrahim de ona bağlandı. inaloğlu ibrahim, 1109 senesinde ölünce yerine oğlu Sa’düddevle Ebü Mansür il-Aldı geçti. il-Aldı, 1115’te Cur Nehrinin doğusundaki, Meyyafarıkin’e bağlı kırk köyü elegeçirdi. 1124 senesinde Diyarbakır’da faaliyetleri artan bozuk itikad sahibi ismailileri ortadan kaldırdı. Böylece, ismaililerin bozuk itikadı bu bölgede yayılma imkanı bulamadı.

Emir Zengi, 1127 senesinde Musul’da Aksungur’un yerine geçtikten sona topraklarını genişletmek istiyordu. Mardin Artuklu Emiri Timurtaş ile il-Aldı birleşerek, Emir Zengi’ye karşı koymaya çalıştılar. Fakat başarı sağlayamadılar. Emir Zengi, Serci’yi zaptetti. Bir müddet sonra Timurtaş, Zengi ile

birleşerek, eski müttefiki il-Aldı’nın hakim olduğu Amid şehrini kuşattı. Bunun üzerine il-Aldı, Harput Artuklu Emiri Davüd’dan yardım istedi. Emir Davüd yardım için Amid’e gelince, 1134 senesinde şehir önlerinde iki ordu karşılaştı. il-Aldı ve Davüd yenilerek kaleye çekildiler. Zengi ile Timurtaş muhasaraya devam ettilerse de kuvvetli surlara sahib olan şehri ele geçiremediler. Emir il-Aldı 1142 senesinde vefat etti.

Emir il-Aldı’nın ölümünden sonra veziri Nisanoğlu Müeyyeddin ile çocukları beyliğin idaresini ele aldılar. Vezir Müeyyeddin, il-Aldı’nın oğlu Cemaleddin Şemsülmülük Mahmüd’u emirlik makamına geçirdi. 1144 senesinde Atabeg Zengi, yeniden Diyarbekir bölgesine girerek inaloğullarına ait Ergani, Halar, Tulhum ve Çermik gibi kale ve kasabaları zaptetti.

inaloğullarının merkezi Diyarbakır, 1160 yılından itibaren Artukluların tehdidi altına girdi. 1163 senesinde Artukluların Şemseddin Sevinç kumandasında gönderdiği orduAmid’i kuşattı. iki tarafın da mancınık gibi muhasara aletleri kullandığı bu kuşatma, dört ay sürdü. Şehrin düşeceğini anlayan Emir Mahmüd ve veziri Ebü’l-Kasım Ali, Danişmendli Yağıbasan’dan yardım istediler. Yardım isteğini kabül

eden Yağıbasan, Artuklu Emiri Kara Arslan’ın damadı olmasına rağmen, onun topraklarına girdi ve bazı şehirlere taarruz etti. Kara Arslan, Amid kuşatmasını kaldırmak mecbüriyetinde kaldı. Ertesi sene Kara Arslan, Amid’i tekrar kuşattı ise de başarılı olamadı ve geri çekildi. Amid kadısı Nasiheddin, 1165 senesinde Hısn Keyfa’ya giderek, Kara Arslan ile inaloğulları arasında bir anlaşma sağlamaya muvaffak oldu. 1179 senesinde Vezir Ebü’l-Kasım Ali ölünce yerine Mes’üd geçti.

Hısn Keyfa Artuklu emirliğinin başına, Fahreddin Kara Arslan’ın ölümünden sonra Nüreddin Muhammed geçerek Selahaddin-i Eyyübi’ye tabi oldu. Nüreddin’in tek isteği, Amid şehrine sahib olmaktı. Sultan Selahaddin de Amid’i alınca ona vereceğini vadetti. Nitekim 1183 senesinde Selahaddin-i Eyyübi kuvvetleri ile gelerek, şehri kuşattı ve uzun muharebelerden sonra Nisan ayının yirmi dokuzunda Amid’e girdi. Selahaddin Eyyübi şehrin idaresini Nüreddin’e verdi. Çok yaşlanmış olan inaloğlu Mahmüd’a hürmet ederek, maaş bağladı. Amid şehri Artukoğullarına verildi. inaloğulları beyliği de son buldu.

inaloğulları zamanında Amid (Diyarbakır), iktisadi ve kültürel bakımdan çok ilerledi. Şehirde önemli imar faaliyetlerinde bulunuldu. il-Aldı zamanında yanan Ulu Cami tekrar inşa edildi. inaloğulları zamanında Amid’de dokuma sanayii çok gelişti. Bilhassa, halı, kumaş ve çadır bezleri imal ediliyordu. 1122 senesinde Amid’e bağlı Zülkarneyn ve Ergani kaleleri civarında bakır madeni bulunmuş ve işletilmiştir.

inanoğulları Beyleri Tahta Geçişi

• inal Türkmeni…1098
• Fahrüddevleibrahim…1098
• Sa’düddevle il-Aldı…1110
• Cemaleddin Mahmüd…1142
• Selahaddin Eyyübi’nin
• Amid’i zaptı…1183