ilaç Nedir? Vücudun işleyişini etkileyen ve hastalıkları iyileştirmek için kullanılan kimyasal maddelere ilaç denir. ilaçlar, çok çeşitlidir ve vücudu değişik yollardan etkiler. Örneğin vitamin türünden ilaçlar vücudun iyi çalışması için gerekli kimyasal maddeleri sağlar. Bazı ilaçlar vücudun tümünü etkiler. Bazılarının etkisi ise vücudun yalnızca bir bölümünde görülür Örneğin beyin ve omurilikten oluşan merkezi sinir sistemini etkileyen ilaç, vardır. insanı gevşeten ve yatıştıran sakinleştiriciler, harekete geçiren uyarıcılar ve ağrı duymaktan kurtaran ağrı kesiciler bu tür ilaçlardır Bazı ilaçlar vücudu doğrudan etkilemez. Vücuda giren hastalık yapıcı mikroplarla savaşırlar.
ilaçlar çok sık ve aşırı dozlarda alınırsa zarar verir. Bazı ilaçlar çok sık alınırsa zamanla alışkanlık yapar. insan ilaca bağımlı hale gelebilir. Böyle bir insan ilacı almadığı zaman kendini hasta hisseder.
İlaç Nedir?
Canlı hücre üzerinde meydana getirdiği tesir ile bir hastalığın teşhisini, iyileştirilmesi veya semptomlarının azaltılması amacıyla tedavisini veya bu hastalıktan korunmayı mümkün kılan, canlılara değişik uygulama yöntemleri ile verilen doğal, yarı sentetik veya sentetik kimyasal preparatlardır. Ticari ilaçlar ilaç firmaları tarafından üretilir ve genellikle patentlidir. Etken maddesinin patent süresi dolmuş ve birden çok firmanın üretebildiği ilaçlara ise jenerik ilaçlar denir. İlaçlar uygulama yoluna, kimyasal özelliklerine ve etkilediği biyolojik sistemlere göre sınırlandırılabilir. Daha güvenilir ve geniş kullanım alanına sahip sınıflandırma sistemi ise Anatomical Therapeutic Chemical Classification Systemdir (ATC sistemi).
İlaçların sindirim kanalı aracılı ile kana geçiş yoluna enteral yol denir. Bunun dışında kalan injeksiyon, buğuseptil gibi ilaç alma şekline de parenteral yol denir.
Hazırlama Şekline Göre ilaçlar?
Majistral İlaç: Doktor tarafından yazılan formüllü etken madde ve miktarlarına göre eczacının hazırladığı yapma ilaç şekli.
Ofisinal ilaç: Farmakope’ de bulunan formüle göre eczacı tarafından hazırlanan, hazır bulundurulan ilaçlardır.
Müstahzar: Sağlık Bakanlığından alınmış ruhsatla ilaç firmaları veya ilaç laboratuvarları tarafından hazırlanan ilaçlar.
İlaçların kimyasal yapıları ile fizyolojik etkileri arasında bağlantı yoktur. Örneğin; alkollerin hem hipnotik, hem analgesik, hem de antibiyotik etkileri vardır. Çeşitli aminler de analgesik, antihistaminik ve antimalerial etki gösterebilir. Bu nedenle ilaçlar genellikle fizyolojik etkilerine göre sınıflandırılır:
- Sinir sistemini etkileyen ilaçlar
Merkezî sinir sistemini etkileyen ilaçlar
Anestetik ilaçlar
Hipnotik ve sedatif ilaçlar
Analgesik ilaçlar
Perifer sinir sistemini etkileyen ilaçlar
Otonom sinir sistemini etkileyen ilaçlar
Kalp ve damar sistemini etkileyen ilaçlar
Sindirim sistemini ve barsakları etkileyen ilaçlar
Solunum sistemini etkileyen ilaçlar
Kemoterapik etki gösteren ilaçlar
Vitaminler ve hormonlar
Dezenfektan ve antiseptik etki gösteren ilaçlar
İlaç iki Kısımdan Meydana Gelir
Etkin madde (drog): Canlıda fizyolojik etki gösteren bir veya birkaç kimyasal madde karışımıdır.
Taşıyıcı (sıvağ): Etkin maddenin hasta tarafından kolay alınabilmesi veya iyi doze edilebilmesi için katılan fizyolojik etkisi olmayan kimyasal maddelerdir (glukoz, parafin, gliserin gibi).
İlaçlar tesirlerini veriliş yoluna göre iki şekilde gösterir:
Lokal tesir: İlacın tatbik edildiği bölgede meydana getirdiği tesirdir.
Sistemik tesir: İlacın kana karışıp dokulara yayıldıktan sonra organizmada meydana getirdiği etkidir.
İlaçların Reçeteleme Şekilleri
Reçeteli satılan ilaçlar
Kontrole tabi ilaçlar
Kırmızı reçeteye tabi ilaçlar
Yeşil reçeteye tabi ilaçlar
Mor reçeteye Tabi ilaçlar
Turuncu reçeteye tabi ilaçlar
İlaçların Saklama Koşulları
Günümüzde pek çok ilaç oda sıcaklığında saklanabilir.
Soğuk zincirde saklanması gereken ilaçlar. (2-8 derece)
Işık almayan ortamda saklanması gereken ilaçlar.
Kuru yerde saklanacak ilaçlar.
İlaçların Son Kullanma Tarihi
İlacın kalitesini belli bir tarihe kadar güvence altına alınması. Ülke koşullarına göre üretici firma bazen hızlandırılmış deneylerle (yüksek ısı ve nem) bazen de uzun süreli denemelerle bu tarihi belirler. Bazı ilaçların bu uzun süreli deneyler sonunda son kullanma tarihlerinde uzaklaşma söz konusu olabilir.
İçindekiler
İlaçların Farmasötik Şekilleri
- 1 Tablet
2 Efervesan tablet
3 Kapsül
4 Flakon
5 Ampul
6 Krem
7 Merhem
8 Şampuan
9 Paket
10 Toz
11 Transdermal sistem
12 İmplant sistem
13 İnhaler sistem
14 Süspansiyon
15 Şurup
16 Supozituar (fitil)
17 Losyon
18 Emülsiyon
19 Damla
20 Sprey
21 Ovül
İlaçların Farmasötik Şekilleri
Tablet
Tablet formunda bir veya daha fazla etken madde yardımcı maddelerle birlikte genellikle toz şeklinde baskı ile veya kaplanarak katı hale getirilirler. Şeker kaplı renkli olanlarına draje denir. Kontrollü salınan ve uzun süre etkin olanları vardır. Oral yolla yutularak, dil altı, vaginal ve makattan kullanılanları vardır. Ağızdan kullanımda bir ilaç mide, bağırsak ve kalınbağırsakta emilebilir. Genellikle dolaşıma girerek etkisini gösterir. Çoğunlukla üretildikleri hal etkin halleridir. Bazıları midede veya emilim sırasında, bazen emildikten sonra karaciğerde aktifleşelerek etkin hale gelir. Bazıları da belli ölçüde yıkılarak bu geçişlerde bozularak etkinliği düşebilir. Bazı ilaçların yenilen yemeklerle emilmesi azalabilir.
Demir preparatları Çay, Süt ürünleri ile etkisiz hale gelir. Bazı ilaçlar mutlaka aç kullanılmalıdır. Osteoporoz ilaçları ve Hipertansiyon ilaçları vs.. Bazı ilaçlar yemekten yarım saat önce kullanılmalıdır: kusmaya karşı olan ilaçlar, bazı diyabet ilaçları vb. Bazı ilaçlar yemek arasında, bazıları ise tok kullanılmalıdır. Bazıları Yardımcı maddeler; Sıkılaştırıcılar, akışkanlaştırıcılar, tatlandırıcılar,kaydırıcılar ve pigmentler olabilir. ilaç Nedir
Efervesan Tablet
Aslında tablet halinde hazırlanır, farklı olarak suda eritilerek kullanılan preparatlardır. Dahilen ve haricen kullanılan türleri vardır.
Kapsül
İlacın içeriğinin belli bir bölgeye kadar gastrointestinal sisteme karışmaması veya uygun formülasyon kaygısı gibi nedenlerle bazen ilaç etken maddesi dolgu maddesiyle birlikte değişik materyallerden yapılmış kapsüller içinde verilir.
Flakon
Üstü lastik kaplı küçük steril çam şişecik. Çoğunlukla içinde enjeksiyonluk toz bulunur. Bu tozlar çözelti içerisinde bozulabileceğinden ampul yerine, flakona konur. Yanlarında genellikle izotonik enjeksiyon sıvağı içeren ampul bulunur. Bazı demir preparatları oral yolla kullanılan flakonlar halindedir.
Ampul
Enjeksiyon uygulamalarında kullanılan ilaçların saklanmasında kullanılır. Çoğunlukla im (kas içine) ve iv (damar içine) uygulanır. Steril ve izotonik hazırlanırlar.
Krem
Deriye sürülerek uygulanan yarı katı preparatlardır. Su bazlıdır.
Merhem
Deriye sürülerek uygulanan yarı katı preparatlardır. Yağ bazlıdır.
Şampuan
Özellikle kepeğe karşı ketakonazol içeren preparatlarda tercih edilir. Vizkoz sıvı preparatlardır.
Paket
toz ilaç bir defalık dozunun özel kâğıt ambalajda hazırlanmış şekline denir. oral yolla kullanılır.
Toz
Yapma ilaçların çoklukla yapıldığı dönemlerde Kaşe ile hastalara sunulurdu. Artık Farmasötik bir şekilden daha çok, bazı farmasötik şekillerin içerdiği etken ve yan maddelerin fiziksel durumunu ifade edebilir. Kapsüllerde sıklıkla kullanılır.
Transdermal Sistem
Deri üstüne yapıştırılan bant. Bant ile deri içerisinde ilaç muhafaza eder. İlacı kontrollu salması avantajıdır. Uygulama bölgesinde hassasiyete neden olabilir. Uygulama bölgesinin kılsız olması tercih edilir.
İmplant Sistem
Deri altına uygulanan ilaçlardır. Salınımı kontrollü olduğu çoğunlukla tercih edilir. Etkisi aylarca sürebilir.
İnhaler Sistem
Genellikle içinde toz bulunan havanın bazen de spreylerin çekilmesi esasına dayanan preparat. Solunum yolları hastalıklarında sıklıkla tercih edilir.
Süspansiyon
Sıvı içerisinde toz dağılımının bulunduğu preparatlardır. Kullanılmadan önce çalkalanmalı veya karıştırılmalıdır. Şurup ve Flakon çoklukla kullanıldığı Farmasotik şekillerdir.
Şurup
Sıvı halde bulunan ve oral yoldan kullanılan ilaçların çoğunlukla saklamak için kullanılır. Genellikle 40-200 ml şişeler içinde bulunan çözelti, emülsiyon veya süspansiyonlardır.
Supozituar (fitil)
Genel olarak makat tan kullanılan yarı katı ilaç formu.
Losyon
Çoklukla saç ve deriye uygulanan sıvı preparatlardır.
Emülsiyon
Sıvı içerisinde çözünmeyen başka bir sıvının emülgatör yardımıyla homojen dağıtıldığı sistemlerdir.
Damla
Genellikle çözelti ve emülsiyon formunda göze kulağa ağza ve buruna lokal uygulanan steril preparatlardır.
Sprey
Cilde veya ağza uygulanabilen sıvı preparatlardır.ilaç Nedir