Hacı Paşa Hayatı? Yıldırım Bayezid Han devrinde yetişen fıkıh ve tıb alimi. ismi, Hıdır bin Ali bin Hattab olup, Hacı Paşa diye meşhurdur. Lakabı Celalüddindir. Aslen Aydınlı olan Hacı Paşa, Konyada doğdu. Doğum tarihi bilinmemektedir. 1413 H. 816 veya 1417 H. 820 senesinde Ödemişe bağlı Birgide vefat etti. Anadoluda ilim öğrendikten sonra, Mısıra gitti ve büyük alim Ekmelüddin Babertiden yüksek din bilgilerini öğrenerek Hanefi mezhebi fıkıh alimi oldu. Mübarek Şah Mantıkiden de akli ilimleri tahsil etti. Akli ve nakli ilimlerde tahsilini tamamlayıp, faydalı eserler yazdı.
Hacı Paşa Hayatı
Bir ara ağır hastalığa yakalanması, tıb tahsiline yönelmesine yol açtı ve kısa zamanda, devrinin en meşhur doktoru oldu. Kahirenin büyük hastahanesine baştabib tayin edildi. ilaçlar ve hastalıklar üzerine ihtisasını ilerlettikten sonra memleketine döndü. Aydınoğulları beylerinden isa Beyin teveccühüne kavuştu. isa Bey için Şifa-ül-Eskam ve Deva-ül-alam adlı eseri ile, Türkçe Teshil adlı muhtasar bir tıb kitabı yazdı. Timür Hanın tabibleriyle görüştü. Yapılan ilmi münazarada, ilminin üstünlüğünü, tebabetteki ehliyeti ve dirayetini kabul ve tasdik ettiler. Seyyid Şerif Cürcani hazretleriyle görüşüp sohbette bulundu ve iltifatlarına mazhar oldu. Yerleştiği Birgi kazasında 1413 veya 1417 senesinde vefat etti. Hıdırlık Kabristanı yakınlarına defnedildi.
Hacı Paşanın 1380 senesinde tamamladığı Şifa-ül-Eskam ve Deva-ül-alam adlı eserinin genel planı, ibn-i Sinanın Kanununa benzemektedir. Dört bölümden meydana gelen eserin birinci bölümünde genel bilgiler, ikinci bölümünde yiyecek ve içecekler, üçüncü bölümde hastalıkların sebepleri, dördüncü bölümde genel hastalıklar yer almaktadır. Hacı Paşa kitabın girişinde, eseri yazarken karşılaştığı güçlükleri, hocalarından yaptığı tahsili, hastahane tecrübelerini ve okuduğu tıb kitaplarını bildirmektedir. Ayrıca birçok gözlemlere de yer vermiştir. Hacı Paşa daha sonra bu eserini kısaltıp, Türkçe olarak Teshil-üt-Tıb isimli kitabı yazmıştır. Bunlar arasındaki fark, Arabçasının ilmi olması, Türkçesinin ise halka hitab edip, pratik olmasıdır. Hacı Paşanın Müntehab-üş-Şifa adında diğer bir eseri daha vardır. Bu da Şifanın başka bir kısaltmasıdır ve Aydınoğlu isa Beye ithaf edilmiştir.
Hacı Paşa, ömrü boyunca, Allahü tealanın dinini öğrenmek, insanlara doğru yolu öğretmek için uğraştı. Öğrendiği tıb bilgilerini, Allahü tealanın kullarını tedavide kullandı. insanların rüh ve bedence sağlam dünya ve ahirette huzürlu olmaları için çalıştı. Birçok talebe yetiştirdi. Bahsedilen eserlerden başka, Kutbüddin Razinin Şerh-i Metali-ül-Envar adlı eserine bir haşiyesi, imam-ı Beydavi hazretlerinin Tevali adlı eserine de bir şerhi vardır.