Gümüşhane Tarihi

Roma ve Bizans dönemlerinde yörede kurulu kente Argyro polis iYunanca argyros gümüş ve polis kent demektir.i adı verilmiştir. Yöredeki savaşların asıl sebepleri tarihi bir ticaret yolu üzerinde bulunması ve madenleriyle ün yapmış olmasıdır.7.yüzyıl sonları ile 8. yüzyıl başlarında bölge Emevi-Bizans ve Abbasi-Bizans arasında birkaç defa el değiştirmiştir. halife Hz. Ömer zamanında i634-644i Erzincan ve erzurum Arapların eline geçince Gümüşhanede bu egemenliği tanıdı. Ancak bu egemenlik fazla sürmeden bölgede yeniden Bizans egemenliği sağlandı

Halife Hz. Osman zamanında i644~656i gümüşhane, bayburt, Erzurum ve Erzincan Emir Habib Bin Mesleme tarafından Bizanslılardan geri alındı. Halife Hz. Ali zamanında i656-661i, Muaviye ile olan mücadeleler ile iç isyanlarla uğraşılması sebebiyle bölgede yeniden Bizans egemenliği başladı.Emevi Halifesi Abdülmelik zamanında i685-705 i bölge tekrar Emevi yönetimi altına girdi. Ancak Halife Velid zamanında i705-715i Araplar ile Hazarlar arasındaki çatışmalarda Hazarlar başarı gösterince bölge yeniden bu durumdan istifade eden Bizanslıların eline geçti.abbasiler zamanında Bizans- arap çatışmaları devam etmiştir. Bu dönemde Gümüşhane yöresi ile ilgili fazla bilgi bulunmamaktadır. Ancak Bayburtun Bizans egemenliğinde kaldığı bilindiğine göre Gümüşhane de Bizans egemenliğinde kalmıştır diyebiliriz.

13. yüz yılın ikinci yarısında Selçuklular Moğol istilası altında ezilirken Gümüşhane ve çevresinin müdafaası Çepni Türklerine kalmıştır. Rum vakayinamecisi itarihçisii Pataretos 14. yüzyılda Çepnilerin Tireboluya vardıklarını söyler ki, bunlar Gümüşhane tarafından gelmişlerdir. Anadolunun fethinden sonra birçok imaret kurulmuştur.Gümüşhane ve Kelkit, Emir Mengücek Gazi tarafından kurulan Erzincan imaretine bağlanmıştır. 1164te II. Kılıçarslan Mengücekli topraklarını Anadolu Selçuklu Devletine bağladı. Anadolu Selçuklu Devletinde ticarete büyük önem verildiğinden tarihi bir ticaret yolu üzerinde bulunan Gümüşhane ve çevresi de önemini devam ettirmiştir.1243 Kösedağ Savaşında ilhanlılar, Selçukluları yenerek buraları zaptettiler.

Anadolu, Moğolların nüfuzu altına girince trabzon Rum imparatorluğu bu defa Moğollara vergi vermeye başladı. Moğol nüfuzunun kırılması ve Türkmenlerin beylik kurmak için faaliyet göstermeleri neticesinde ve II. Yuannis devrinde i1280-1297i Türkmenler madenleriyle ünlü Halibya iHaldiyai kısımlarını istila ettikleri gibi Cenevizlilerle Venedikliler de imparatorluk üzerinde iktisadi nüfuz vücuda getirmişlerdi.

1461 yılında Fatih Sultan Mehmetin Trabzon Rum imparatorluğuna son vermesiyle bölgede Osmanlı etkisi görülmeye başlanmıştır Gümüşhane, Trabzon Rum imparatorluğunun fethedilmesinden sonra Osmanlı hakimiyetine girmiş ve bu hakimiyet 1461 den 1467 ye kadar sürmüştür. Bu tarihten sonra Gümüşhane Akkoyunluların hakimiyetine girmiştir. Bu hakimiyet 1473 yılında Fatih ile Uzun Hasan arasında vuku bulan Otlukbeli Savaşıyla sona ermiştir.Gümüşhane ilinin kuzeyindeki Kharşit ilk Osmanlı belgelerinde Khas-Rudu çayı orta ve yukarılarındaki Torul ve Canıca iGümüşhanenin eski adıi kesiminde Akkoyunlulara bağlı Ortodoks-Apkazlı iAbazai Torul Beyliği 1474 de iveya 1478 i Fatihin Amasyadan gönderdigi bir ordu kolu tarafından fethedilmiştir