Gaziantep Tarihi

Gaziantep Tarihi

6000 yıllık tarihi geçmişi ile Gaziantep tarihi ve kültürel zenginlikleri, antik kentleri, mozaikleri, camileri, hanları, hamamları, bedestenleri ve pek çok yeraltı ve yerüstü zenginlikleri ile tam bir metropoldür. Gaziantepli bitmez tükenmez enerjisi, azmi ve girişimciliği ile kendi sanayisini kendisi kurmuş ve örnek bir sanayi ve ticaret kenti meydana getirmiştir. Gaziantep, Güneydoğunun en büyük,Türkiyenin ise 6. Büyük kentidir. Güneydoğu Anadoluyu batıya bağlayan kara ve demiryollarının merkezidir ve uluslarası havaalanı ile tüm dünyaya açılmıştır. Gaziantepin, 2si merkez olmak üzere 9 ilçesi vardır. Son yıllarda aldığı göçler ile şehrin nüfusu 1,5 milyonun üzerindedir. Gaziantepin rakımı ise 850 metre dir

Kısaca tanıtım Paleolotik çağdan bu yana çeşitli kültür ve medeniyetlere ev sahipliği yapan Gaziantep, Anadolunun ve Dünyanın en eski yerleşim yerlerinden biridir.

Gaziantep adının kökeni Gazi Antep,adından önce bir unvan ile anılan ilk Türk şehridir Gaziantep ilinin yerleştiği eraycık alanın, ilk uygarlıkların doğup geliştiği Mezopotamya ve Akdeniz arasında bulunması, ayrıca güneyden ve Akdenizden gelip doğuya, kuzeye ve batıya giden yolların kavşağında oluşu ilin Tarihinin çok renkli olmasını sağlamış, dolayısıyla tarih öncesi çağlardan beri insan topluluklarına yerleşme sahası ve uğrak yeri olmuştur. Tarihi ipek Yolu üzerinde bulunması, Gaziantepin önemini artırmış ve canlılığının sürekli olmasını sağlamıştır.

Gaziantep tarihinin devreleri Paleolitik, Kalkolitik, Neolitik dönemler, Tunç Çağı, hitit, Med, Asur, Pers, iskender, Selökidler, Roma ve Bizans, islam ve Türk devirleri olarak sıralanabilir. Bu dönemlerin izlerini günümüzde açık bir şekilde görmek mümkündür.

Gaziantep yöresinde adı bilinen ilk yerleşim merkezi, Dolike Doliche – Dolikhe şehridir. Gaziantepin 10 km kuzeyinde, Dülük köyü yakınlarındaki bu yerleşim yerinin adı, Bizans kaynaklarında Diba Daluk olarak geçmektedir. Dülük adının da bu sözcükten kaynaklandığı belirtilmektedir.

Şehir, Cumhuriyet öncesi yıllara kadar Ayıntap Ayıntab adıyla anıla gelmiştir. Bu adın benzerine ilk kez haçlı Seferlerine ilişkin kroniklerde rastlanmaktadır. Urfalı Mateos ve Papaz Grironun, 1124 – 1155 yılları arasındaki seferlerde, Arapların Ayıntab adını verdikleri şehirden Hantap Hamptan diye söz ettiği anlatılmaktadır. arapça parlak pınar anlamına gelen Ayıntab, Ermeni kaynaklarında Anthapt olarak geçer. Gaziantepli, tarihçi Bedrüddin Ayninin ifadesiyle Antepin eski adı Kala-i Füsusdur

Kala-i Füsus Yüzük Kalesi demektir. Bedrüddin Ayniye izafe edilen rivayete göre buranın kötü bir hakimi varmış. Birçok uygunsuz işler yaptıktan sonra ettiklerine pişman olmuş ve tövbe etmiştir. Adı Ayni olduğundan, halk Ayni tövbe etti demiştir. Bundan ötürü şehrin adı Ayni Tövbe Aynitap olarak kalmıştır.

Bir diğer rivayette ise ayıntap adını, suyunun güzelliğinden ve bolluğundan dolayı aldığı söylenmektedir. Zira, ayın pınar, kaynak, suyun gözü anlamına gelmektedir. Dolayısıyla tab güzel pınar ve güzel kaynak manasını ifade etmektedir. Yine ayrıca Ayıntap adındaki, tab güç ve takat anlamına gelmektedir. Şehre suyunun bolluğundan dolayı da bu ismin verildiği söylenmektedir.

islam egemenliği sonrasında Ayıntab adı giderek Ayıntapa dönüşmüştür. Fransız kuvvetlerine karşı şehrin, savunmasını bu uğurda verdiği 6317 şehide rağmen yılmadan, cesaretle sürdürmesi ve eşsiz bir direniş göstermesi nedeniyle 6 Şubat 1921 tarihinde T.B.M.M. tarafından gazilik unvanına layık görüldüğünden Gaziayıntap olmuştur. 1928 yılında ise, şehrin adı Gaziantepolarak değiştirilmiştir.Ayrıca Gaziantep Kenti,7 Şubat 2008 yılında Tbmm tarafından istiklal madalyası ile onurlandırılmıştır.

ilin yapısı ve konumu Şehir, yüksek bir düzlükte ve yer y er bayırlar üstünde kurulduğundan suyu ve havası da güzeldir. Bir çok hanları var ama en görkemlileri ve en ünlüleri Mustafa Paşa Hanı, Pekmez Hanı, tuz Hanı, iki Kapılı Hanı, Börekçi Hanı, Arasdat Hanıdır. iki tane de imareti aşevi var Gelen gidene aylar yıllar bol ve minnetsiz sofralar açarlar. Tümüyle kırk tekkesi olup, hepsinin en görkemlisi en çok donanmışı, yiyeceği bol ve hoş yapılısı Mevlevi Tekkesidir

Türkmen Ağası Mustafa Ağa yapısı olup, IV.Muradın silahtarı Mustafa Paşaya bağışlanmıştır. Tekke 40-50 yoksul hücresiyle çevrilmiş, yüksek kubbeli baştan başa ham ve işlenmiş mermerlerle döşeli haremi, haremin ortasında büyük bir havuzun başında rengarenk üzüm salkımlarını andıran süslü avizelerle donalı çardağı olan büyük, sağlam, görkemli bir yapıdır.

Bakımlı, bezeli, temiz caddeleriyle kent gerçekten şirindir. Yer yer suk-i sultanisi açık artırmayla satış yerleri Halep tarzı kagir binalardan oluşmuş çarşıları vardır. Ama bu övdüğümüz yerler tümüyle kale içindedir. Her sokak başında kapıcıların açıp kapattıkları kale kapısı kadar sağlam kapılar vardır. Geceleri tüm sokaklar kandillerle aydınlatıldığından bekçiler gruplar halinde rahatlıkla sokaklarda kol gezerek görevlerini yaparlar.

Şehrin ortasındaki kocaman bir kaya üstüne yüksek, görkemli ve dairevi bir kale oturtulmuştur. Kale çok sağlamdır. Kaleyi çevreleyen hendek 1300 adımdır. Eni 40, derinliği 20 arşın kesme kayadan oyulmuştur. Bunların üstüne her biri ayrı sanat ve mimari üslûpla belli aralıklarla sıralanmış, çok güzel kuleler oturtulmuştur. Bin bir bedeni olan kalenin temelindeki kayaların içinden yine dairevi bir biçimde kaleyi çevreleyen ve hendeğe bakan mazgal delikleri açılmıştır ki, hendek kenarına kuş bile konmaz.

Kalenin batı kapısı, yedi katlı demirden bir kapıdır. Kapı aralıklarından çeşitli Savaş araç ve gereçleri, silahlar, demir açma kafesleri, saçma topları vardır. Kale silah ve askerlerle donatılmış, baca benzeri nefesliklerle havadar bir ot Gaziantep Gaziantep, Güneydoğu Anadolu Bölgesinin en büyük, Türkiyenin ise 6. büyük kenti olup, nüfu su, Ekonomik yapısı, turizm potansiyeli ve Büyükşehir statüsü ile bir metropol şehirdir.

Güneydoğu Anadoluyu batıya, Akdeniz ve Ortadoğu ya bağlayan kara ve demir yollarının merkez noktası olması, Gaziantep Havaalanı nın uluslararası niteliğe çıkarılmış olunması şehrimize mal, hizmet ve ziyaretçi akışını yoğunlaştırmaktadır. Gaziantep topraklarının 1/4ü tarıma elverişli topraklardan oluşmuş olup bu toprakların bir bölümü Fırat Nehrinin sularıyla sulanmaktadır. Gaziantepin sulama yapılan bu topraklarında Antepfıstığı, zeytin, pamuk, üzüm, kırmızı biber ve keten gibi ekonomik değeri yüksek sanayi bitkileri ile mercimek, buğday ve arpa gibi hububat ürünleri yetiştirilmektedir.

coğrafi yönden Gapın giriş kapısı, sanayisi ve ticari hacmi ile de Gap kalkınmasında temel teşkil eden Gaziantep, ekonomik yönden çevresindeki 18 ili etkisi altında tutmaktadır.

Gaziantep. Anadoludaki insan topluluklarının kültürünü yansıtan en eski merkezlerden birisi olup tarihi M.Ö. 4000 yıllarına kadar uzanmaktadır.

Gaziantep gezilip görülmeye değer tarihi, turistik ve doğal güzellikleri, Kurtuluş Savaşı ve Antep Savunması hatıraları, yaylaları, ovaları, ören yerleri, leziz yemekleri, eşsiz el sanatları, camileri, türbeleri, medreseleri, Antep evleri, hanları, hamamları, kastelieri, kiliseleri, adını verdiği baklavası ve fıstığı, sanayisi, insanlarının kendine has çalışkanlığı ve sıcaklığı ile geçmişin ve geleceğin bir arada yaşandığı Gaziler şehridir.

Cografi konum Coğrafi konum olarak Gaziantep ili, Akdeniz ile Güneydoğu Anadolu Bölgesinin birleştiği noktada yer alır. Suriyeye komşu bir sınır ili olan Gaziantepin büyük bir bölümü Akdeniz Bölgesinin doğu kesminde , bir bölümü de Güney Doğu Anadolu bölgesinin batısında yer alır. Gaziantep doğuda Şanlıurfanın Birecik ve Halfeti, Kuzeydoğudan Adıyamanın Besni, kuzeyden Kahramanmaraşın Pazarcık, batıdan ise Osmaniyenin Bahçe ve güneybatısı Hatayın Hassa ilçeleri, güneyi ise kilis il sınırlarıyla çevrilidir.

Gaziantep toprakları 38°- 28 ve 38°- 01l doğu boylamlarıyla, 36°- 38 ve 37°- 32 kuzey enlemleri arasındadır. Gaziantepin Yüz ölçümü ise 6216 km²lik alanıyla Türkiye topraklarının yaklaşık %1ini kaplar. iI merkezinin denizden yüksekliği 850 metre olmakla birlikte, 250 ile 1250 metre rakımları arasındadır. Yüzey alanının yaklaşık % 52sini dağlar, % 27sini ise ovalar kaplamaktadır.

iI sınırları içersine kuzeyden giren dağlar, Araban ovasının batısından il merkezinin batısına uzanır. Güneydoğu Torosların uzantıları olan bu dağlar oldukça düzgün sıralar oluşturur. Bölgenin batısını kuşatan dağlar ise sistemli bir sıra oluşturur ve Gaziantep ilini Hatay- kahramanmaraş çukurluğundan ayırır. Gaziantepte sıradağ olarak Güneydoğu Torosların uzantıları olan Sof dağları vardır. Sof dağlarının güneyinde ise Gaziantep Yaylası uzanır.

Dülükbaba dağları il merkezinin kuzeybatısında bulunmaktadır, Dülükbaba dağlarının en yüksek tepesi 1250 metre yüksekliktedir. Sof dağlarının hatay yönündeki uzantıları olan Gani Baba ve Sarıka5ıa dağları ise yaklaşık 1100 metre 5ıüksekliktedir. Gani Baba ve Sarıkaya dağlarının batı tarafında islahiye ovası, doğusunda ise islahiye plato su bulunmaktadır. En yüksek noktası 1050 metre olan Sam dağları Sof Dağları ile Dülükbaba dağları arasında bulunmaktadır. Barak Doğanpınar, Araban, Yavuzeli ve Oğuzeli ovaları da başlıca önemli ovalarıdır. Fırat, Nizip çayı, Afrin çayı, Merziman çayı ve Alleben deresi de başlıca akarsularıdır.

Sanayi ve ticaret yapısıyla Türkiye ekonomisinde önemli bir yer tutmaktadır. Coğrafi konumu bakımından bölgeler arasında bir köprü gibi duran Gaziantep her şeyden önce bir ticaret merkezidir. Gaziantepte, kurulu büyük sanayi işyerleri sayısı Türkiye genelinin Yüzde 4ünü, küçük sanayi işyerleri sayısı ise, yüzde 6sını oluşturmaktadır. Bu yapısıyla da küçük ve orta ölçekli başta olmak üzere sanayi sektörü, geniş istihdam olanakları sunmaktadır. iktisaden faal nüfusun % 28.72si imalat sanayi kollarında çalışmaktadır. Gaziantepin imalat sanayiindeki mevcut tesislerin büyük çoğunluğu Organize Sanayi Bölgeleri, Örnek sanayi, Küçük Sanayi Bölgesi. Nizip Caddesi ile 1. ve 2. Ünaldı- Şehreküstü bölgelerinde yerleşmişlerdir.

Organize Sanayi Bölgesi Gaziantep Organize Sanayi Bölgesi, Bakanlar Kurulu Kararı ile T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığına bağlı olarak, Vilayet, belediye, il Özel idaresi, Ticaret Odası Sanayi Odası, Sanayi iş Odaları Derneği ve Organize Sanayi Bölgesi Sanayicileri derneği iştirakleri ile 1969 yılında Türkiyede ilk defa oluşturulan Organize Sanayi Bölgelerinden biri olarak kuruluşu tamamlanmıştır. Sürekli büyüyen Gaziantep sanayisine mevcut 3 bölge cevap veremez durumu geldi. Özellikle, büyük yatırım yapmayı düşünen sanayicilerimizin taleplerinin karşılanmasında güçlük çekiliyordu.

50.000 m2 nin üzerinde arsa isteyen sanayicilerin taleplerini karşılayabilmek, çalışmalarına başlanılan IV. Bölgenin kamulaştırma ve arazi çalışmalarına 2002 yılında başlanılmış olup kamulaştırma çalışmaları tamamlanmıştır. Ağır sanayi ve yabancı yatırımların ihtiyaçlarına cevap verebilmek amacıyla hayata geçirilen ve 1170 hektarlık alana sahip olan IV. Organize Sanayi Bölgesi, 50 bin, 100 bin ve 500 bin metrekare ve üzeri par seller düzenlenmiştir. IV. Bölgenin de faaliyete geçmesiyle, toplam 24 milyon metrekare alana ulaşan Gaziantep Organize Sanayiinin gelecekteki hedefi 120.000 istihdama ulaşmaktır.

Örnek Sanayi ve Küçük Sanayi Sitesi Örnek Sanayi Sitesi, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ile Birleşmiş milletler Sınai ve Kalkınma Teşkilatı UNIDO tarafından müştereken gerçekleştirilen 350.000 m²lik bir alanda her biri 800 m² kapalı sahası bulunan 50 örnek sanayi işyerinin yer aldığı bir bölgedir. Site, işletme hacmi ve üretim metotları bakımından küçük ve orta ölçekli sanayicilere örnek olması ve teşvik edilmesi amacıyla kurulmuştur. Sitede yer alan başlıca sektörler tekstil makineleri, çelik döküm. otomotiv yedek parçaları, buhar kazanları, baraj ekipmanları, hububat-bakliyat işleme makineleri. metal ve ağaç işleme makineleri. boya ve ambalaj sanayi tesisleridir

1., 2. ve 3. küçük sanayi sitesindeki işyeri sayısı 3620 toplam işçi sayısı da 25 000dir. Bölgede bulunan sanayicilere hizmet vermek amacıyla kurulan KOSGEB. bölgedeki işletmelere eğitim, mühendislik. müşavirlik ve laboratuar hizmetleri sunmaktadır.

Nizip Caddesi ve Çevresi Organize sanayi bölgeleri ve küçük sanayi sitelerinin yapılmasından önce şehir içinde sanayi faaliyeti gösterilen ilk bölge Nizip Caddesidir. Bölgede 150 firma faaliyet göstermektedir. Bu bölgede faaliyet gösteren firmalarca genel olarak. plastik ayakkabı, un, irmik. halı, akrilik iplik, pamuk ipliği ve metal eşya üretimi yapılmaktadır. Hızlı nüfus artışı ve kentleşme neticesinde şehir içinde kalan işletmeler üretimlerinin bir bölümünü veya tamamını sanayi bölgelerine taşıma eğilimi içerisindedir.

Ünaldı-Şehreküstü Bölgesi Gaziantep sanayisinin ilk yerleşim bölgelerinden biridir. Bölgede 700 firma bulunmaktadır. Firmaların çoğunu mercimek işleme, plastik ve halı fabrikaları oluşturmaktadır. Firmalar genelde küçük ve orta ölçeklidir.

Ulaşım Gaziantep ili, kara, hava ve demiryolu ulaşım imkanları ile önemli bir geçit noktasındadır. Kara ulaşımında güneyden ve Akdenizden doğuya ve kuzeye giden yolların kavşağında bulunuşu, ilin ekonomik gelişmesinde en temel unsur olarak yer almaktadır.

Gaziantep demiryolu, Adana-Malatva demir yolunun Narlı istasyonunu Halep-Bağdat demir yolu, Kargamış, Cerablus istasyonuna bağlar, Ayrıca Fevzipaşadan geçen Halep expresi de Gaziantepin islahiye ilçesi sınır kapısından Suriye topraklarına girer.

Gaziantep, Karayolu bağlantısı ile, osmaniye üzerinden Adanaya ve Mersine, Birecik köprüsü üzerinden Şanlıurfaya, Narlı üzerinden Kahramanmaraşa, Fevzipaşa üzerinden Antakyaya, Kilis üzerinden Halepe Suriye, Kilisten ayrılan bir yolla Hassa üzerinden yine Antakyaya ve Besni üzerinden Adıyamana bağlanmaktadır. Bu yollarla önemli bir kavşak oluşturan Gaziantep, karavolu ulaşımı yönünden bir düğüm noktası gibidir. …

Uluslararası Gaziantep Havaalanından ise günlük olarak tarifeli uçak seferleri yapılmaktadır. Hergün Gaziantepten Ankaraya ve istanbula direk olarak tarifeli seferlerle havayolu ulaşımı sağlanmaktadır. Ayrıca diğer illere de ankara bağlantılı uçak seferleri yapılmakta olup, tarifesiz uçuşlar da alandan yararlanmaktadır. Gaziantep hava alanının yeni kimliği ne uygun olarak genişletilmesi ve standart bir yapıya kavuşturulması için çalışmalar devam etmektedir

1995 yılında 1822 uçak seferi düzenlenmiş ve bu seferlerden 124.095 yolcu uçuş yapmıştır. Gapın tam olarak faaliyete geçmesiyle Gaziantep hava alanı Türkiyenin ve özellikle bölgemizin Ortadoğuya açılan hava trafiğinin merkezi durumuna gelecektir.

ilde toplam 3.391 km karayolu ağı mevcut olup, bunlardan 73 kmsi otoban, 487 kmsi il ve Devlet yolu, 2831 kmsi köy yoludur. Asfalt köy yolu 1050 km, stabilize köy yolu 1480 km tesviye 70 km, ham 231 kmdir.

Gaziantep – Nurdağı arası ulaşıma açılan Tarsus – Adana – Gaziantep tag otoyolunun çalışmaları devam etmektedir Gapın devreye girmesi ve otoyolun bitmesiyle, ilin bölgesel etkinliği daha da artacak ve üretilen mallar otoyolun sağladığı güven ve süratle yurdun dört bir tarafına ve uluslararası pazarlara ulaşacaktır.

Gaziantepin idari Bölünüşü Gaziantep Güneydoğu Anadolu Bölgesinin birinci ve Türkiyenin 6. büyük kenti olan Gaziantepin Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemine ADNKSgöre nüfusu 1.560.023[1] olup, Türkiyede nüfusu 1.000.000nun üzerinde olan 15 ilden, nüfus yoğunluğu l00ün üzerinde olan 14 ilden birisidir. Gaziantep yüzölçümü yönünden iller arasında 40. sırada, nüfus çokluğu bakımından 13. sırada, şehir merkezleri nüfus büyüklüğü yönünden ise 6. sırada yer almaktadır. Nüfus yoğunluğu, merkez ilçeler Şahinbey ve Şehitkamilde 300ü aşmaktadır.

Gaziantep ilinin Şahinbey ve Şehitkamil merkez olmak üzere, Araban, islahive. Nizip, Karkamış, Oğuzeli, Yavuzeli ve Nurdağı çevre ilçeleriyle 9 ilçesi, 17 beldesi ve 616 köyü vardır.

1927 yılı nüfus sayımında 214.499 olan il nüfusu geçen 69 yıl içerisinde %534 oranında artış göstermiştir. Bu artış oranı aynı dönem için Türkiye genelinde % 317 olmuştur. Gaziantep uzun yıllar dikkate alındığında Türkiye nüfus artış hızının çok üzerinde bir nüfus artışı göstermiştir.

Evliya Çelebi gözüyle Ayıntab şehri tümüyle 32 mahalledir. toprak ve kireç örtülü bayındır, bakımlı, yüksek saraysı evleri vardır. Tümüyle yüz kırk mihraplı yoğun cemaate sahip, Arasat Meydanındaki Boyacıoğlu Camii ve çarşı içindeki Tahtalı Camii halk arasında Tahtalı denilmekle birlikte asıl adı Tahtani Camiidir, sanatlı, ferah büyük kubbeli ve görkemli yapılardır. Ayıntabta 300ü aşkın sarayın özel hamamı vardır. Tümüyle 3900 dükkanlı büyük bir çarşıya, açık artırmayla satış yapan pazarlara sahiptir.

iki bedesteni, çarşısı ve saraçhanesi üstleri örtülü kagir, sağlam, sıradüzeni içinde süslü dükkanlardır. Tamamı tamamına 70 çeşmesi var. Fakat onlara hiç de gereksinme duyulmaz. Her eve hayat ırmağı denginde sular akmaktadır. Her ev, bağı, bahçesi, fıskiyeli havuzları, cennet ırmağı suları ile çeşit çeşit servi, çınar, söğüt, kavak ve diğer meyve ağaçları ile donatılmış irem bağını andırır. Bağları, bostanları, gül bahçeleri geniş örgüden kafese alınmış çok verimli olmakla Ayıntab ucuz ve şirin bir şehirdir. 1648de gördüğümüz şehir bu kez nice mahalle, han, cami ve dükkan kazanarak büyük bir gelişme göstermiş, Allaha şükürler olsun ki bu gelişmesini sürdürmektedir