Nedir ve Nasıl Nedir ve Nasıl Yapılır
Gaben Nedir
Alışverişte çok aldanmak. Gaben, lügatte, bir şeyi tam olarak bilmediğinden, işin hakikatini anlayamamak anlamındadır. Ticarette ise, tarafların karşılıklı olarak yerine getirmeleri icab eden konuda, ıvazlarda bedellerde aşırı bir nisbetsizlik bulunmasıdır. gabene maruz kalan tarafın zararına sebeb olan bu nisbetsizlik, hileyle, yalan söylemekle tagrirle olmuşsa, sözleşmenin bozulmasına yol açar
islam hukükunda alım-satım ve ticari sözleşmelerde iki türlü Gaben vardır Gaben-i fahiş Bir alışverişte veyahut ticari anlaşmada taraflardan birisinin nisbetsiz şekilde çok aldanmasıdır. Bunun miktarı, Mecellenin 165. maddesinde şöyle bildirilmektedir Sarraflıkta yüzde iki buçuk % 2,5, urüzda, yani hayvanlardan başka menkul taşınır mallar için yüzde beş % 5, hayvanlar için yüzde on % 10, binalar için yüzde yirmi % 20dir.
Sıkışık durumda olana, mesela aç, susuz, çıplak, evsiz kalana, bunları piyasadaki en yüksek değerinden gaben-i fahiş ile yüksek fiyatla satmak, islam dininde yasak edilmiştir. Geçimini temin etmek için, herhangi bir şeyini satmak zorunda kalan fakir kimsenin sattığını, gaben-i fahişle ucuza almak da yasaktır. Yalan söylemek süretiyle gaben-i fahişle aldatılan kimse, yapılan alışveriş sözleşmesini feshedip, bozabilir. Yetimlerin, deli olanların, matühların bunakların, vakıfların ve
hazinenin beytülmalın mallarını da gaben-i fahiş ile satmak batıldır yok hükmünde olup geçersizdir. Gaben-i fahiş akdin sözleşmenin bozulmasına sebeb değildir. Mesela bir kimse malını yalan söylemeden gaben-i fahişle satsa aldanan müşteri sözleşmeyi bozamaz. Ancak sözleşme tagrir, yani aldatmayla olursa bozulabilir.
Gaben-i yesir Az aldanmak demektir. Gaben-i fahişte bildirilen miktarlardan az olan aldanmaya gaben-i yesir denir. Gaben-i yesir ile olan aldanma, isterse yalan söyleyerek bile olsa, alışveriş sözleşmesinin feshedilmesine sebeb olmaz.
Borçlar hukükunda Genel olarak Borçlar Kanununun 21. maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddede Bir akitte vaatler arasında açık bir nisbetsizlik bulunduğu taktirde, eğer gabin veya gaben mutazarrırın zarar görenin muzayaka darda kalma halinde bulunmasından veya hiffetinden
hafifliğinden yahut tecrübesizliğinden istifade süretiyle vuküa getirilmiş ise mutazarrır bir sene zarfında akdi feshettiğini beyan ederek verdiği şeyi geri alabilir. Bu müddet akdin inikadından itibaren başlar. diye ifade edilmektedir. iki taraflı sözleşmelerde, tarafların, birbirine karşı borç yükleyen şartları tayinde esas olan serbestliktir.
Bununla beraber, ahlaka aykırılık, imkansızlık gibi gaben, de sözleşme serbestisinin sınırlarından birini teşkil eder. Muhataralı tehlikeli işlemler hariç, iki tarafa borç yükleyen bütün sözleşmelerde uygulama alanı bulur. Kanuna göre sözleşmede gabenin varlığı için, iki şartın gerçekleşmesi gerekmektedir Ivazlar bedeller arasında aşırı nisbetsizlik bulunmalıdır. Bu nisbetsizliğin, aşikar olması ve işten anlayan herkesin gözüne çarpacak yükseklikte bulunması lazımdır.
Aşırı nisbetsizliğin, karşı tarafın özel durumunun istismar edilmesinden doğması da şarttır. Kanunda bu özel haller, darda kalma, hafiflik ve tecrübesizlik olarak sayılmıştır. Sözleşmede gabenin, varlığı sözkonusu olduğundan, zarar gören taraf bir sene içinde olmak şartıyle sözleşmeyi iptal edebilir. Yerine getirmediği borcundan kurtulur. Bedelini daha önce ifa etmişse, dava açarak geri ister. Karşı taraf da ödediğini istemek hakkına sahiptir. Ayrıca zarar gören taraf, karşı taraftan tazminat isteyebilir
