Frigler
M.Ö. 12-7. yüzyıllar arasında Anadolunun batısında hakimiyet kuran topluluk. frigler M.Ö. 1200 yılından sonra Trakyadan Anadoluya dalgalar halinde gelmişlerdir. Bunların yerleştikleri bölgeye Frigya denmektedir. Bu bölge Tuz Gölünün kuzeybatısında kalan mıntıka ile bunun kuzeybatısında kalan yerlerdir. Hitit imparatorluğunun parçalanması üzerine Orta Anadolu yaylalarına yayılarak başkent Gordionu ve önemli bir dini merkez olan Midas Yazılıkaya şehirlerini kurdular. M.Ö. 800 yıllarında Asurluların konfederasyonu doğu bölümlerini hakimiyetlerine almalarıyla batıdaki hakimiyet Frigyanın oldu
Frigya Krallığının kurucusu Birinci Gordiostur. Kral Gordiosun ölümünden sonra, yerine oğlu ve halefi olan Birinci Midas kral oldu. Bu kral zamanında devletin toprakları en geniş seviyeye erişti. Birinci Midas, Asur imparatoru ikinci Sargonla savaştı. Midasın ölümünde Frigya Krallığı, Kızılırmakın batısında kalan Anadolunun büyük parçasının en mühim kısmında yayılıyordu. Midastan sonra Frigya
Krallığının başına beş kral daha geçti. M.Ö. 650 yıllarında krallık, Kimmer ve iskit devletlerinin istilalalarına uğradı. Yedinci kral Adrastenin bilgisiz ve idaresizliği yüzünden devlet büyük ölçüde zayıfladı. Neticede M.Ö. 620 yılında Lidyalılar, friglere büyük bir darbe indirdiler. Yıkılan devletin toprakları üzerinde kendileri yerleştiler.
Frigyalıların medeniyeti üzerinde Hitit ve iyonyalıların tesirleri görülmüştür. frigler, ziraatçı bir kavimdi. Bu itibarla inandıkları ilahlara ait putlar, daha çok ziraat ve bereketle ilgilidir. En büyük mabutları Kibel ismini verdikleri toprak ve bereket tanrıçasıydı. Onun şerefine mabetler ve ayinler yapılırdı.
Romalılarda görülen Bakus ayinlerinin bu Kibel ayinlerinden kaynaklandığı sanılmaktadır. Frigyalılar çanak, çömlek ve dokumacılık sahalarında çok ilerlemişlerdi. M.Ö hüküm sürmüş diğer Ön Asya ülkelerinde görüldüğü üzere, friglerde de kayaların içine oyulmuş kral mezarları mevcuttur. Çok büyük olan bu mezarların içine kralın ölüsüyle birlikte onun hayatta en çok sevdiği eşyalar da konulmaktaydı.