Evliya Çelebi Hayatı? Evliya Çelebi Kimdir?

Evliya Çelebi, Türk edebiyatının gezi türündeki ilk ve en önemli eseri olarak adlandırılan, Seyahatname adlı kitabın yazarı, ünlü gezgin 1611 yılında istanbul Kanatlarımın Altında Unkapanında, geçinmek için pirinç levhalar üzerine oyma işleyen bir sanatçı olan, Derviş Mehmet Zillinin oğlu olarak dünyaya gelen Evliya Çelebi ilk senelerde öğrenimini özel olarak gördükten sonra bir süre medresede okudu, babasından tezhip, hat ve nakış öğrendi

Kanuninin Zigetvar Seferinde, önemli hizmetleri olan babasının, çevresindeki kişilerin serüvenlerini hikaye ettikleri aile sohbetlerinde bulunduğu süre boyunca, dünyayı gezip görme merakı duymaya başladı. Asıl adı Mehmed olan Evliya Çelebi, yirmili yaşların başında, istanbul içinde gezerek gördüklerini duyduklarını kaleme almaya başladı.

Enderunda eğitim aldığı dört yılın ardından, dayısı Melek Ahmed Paşanın aracılığıyla Sultan IV. Muradın hizmetine girerek sipahi olan Evliya Çelebi, padişahın Revan Seferinden sonra saraya girdi. Sarayda geçirdiği kısa sürenin ardından buradan ayrılarak ilk seyahati olan, Bursa yolculuğuna çıkan ve daha sonra 1640 larda izmit, Trabzon ve Girit yolculuklarına çıkan Evliya Çelebi, 1645 senesinde, Bahadır Girayın yanına, Kırıma gitti

Aynı sene Yanyanın alınmasıyla sonuçlanan savaşta, Yusuf Paşanın yanında görevli bulunan ve 1646 yılında, Erzurum Beylerbeyi Defterdarzade Mehmed Paşanın muhasibi olan Evliya Çelebi, doğu illeriyle birlikte, Azerbaycan ve Gürcistanın çeşitli yerlerini gezdi.

Daha sonra Revan Hanına ulaklıkla görevlendirilen ve böylece Gümüşhane, Tortum yörelerini de dolaşma fırsatı bulan Evliya Çelebi, 1648 senesinde istanbula geri dönerek Mustafa Paşa ile sama gitti ve üç yıl bu bölgede incelemeler yaptı.1651den sonra Rumeliyi dolaşmaya başlayan ve bir dönem de Sofyada bulunan Evliya Çelebi, 1667 – 1670 yılları arasında Avusturya, Arnavutluk, Teselya, Kandiye, Gümülcine ve Selanik yörelerini gezdi.

50 yıl boyunca Hicaz, Mısır, Sudan, Habeşistan, Dağıstan gibi ülkelere gezilere çıkan ve bu gezilerin bazılarında yakınlık kurduğu bazı devlet büyükleriyle beraber olan Evliya Çelebi, gezilerde önemli mektuplar götürmek ya da savaşa katılmak gibi çeşitli hizmetlerde bulunuyordu.

Bu arada gördüklerini, yaşadıklarını ve gözlemlerini, gerçekçi bir gözle izlenen olayların, yalın ve duru bir anlatım içinde halkın anlayacağı şekilde Seyahatname eserinde, tarih ve yer belirterek yazıya döken Evliya Çelebi, bazen de naklettiği olayları renklendirmek amacıyla uydurma haberler ve olaylar da ortaya atarak, okuyucunun ilgisini çekmek için aklın alamayacağı garip olaylara da yer veriyordu.

Bütün gezip gördüğü yerleri okuyucuya anlattığı on ciltlik Seyahatname, sadece gözlemlere dayalı aktarmaları ve anlatımları içermekle kalmayıp, araştırıcılar için önemli inceleme ve yorumlara da olanak sağlayan bu eser, belirli bir çalışma alanını değil, insanla ilgili olan her şeyi kapsar. Bu yönüyle Seyahatname, Türk kültür tarihi ve gezi edebiyatı açısından önemli bir yere sahiptir.

Evliya Çelebinin Seyahatnamesinin Ciltlerinin Konuları I. Cilt istanbul ve civarı II. Cilt Nisan 1640 ta yaptığı Buca, Batum, Trabzon, Kafkasya, Girit seferi, 1645 te Erzurum, Azerbaycan ve Gürcistan III. Cilt Şam – Suriye, Filistin – Urmiye, Sivas, El-Cezire, Ermenistan, Rumeli Bulgaristan ve Dobruca IV. Cilt Van, Tebriz, Bağdat, Basra seyahati V. Cilt Van, Basra seyahatinin sonu, Oçakov seyahati, Rakoçziye karşı sefer, Rusya seferi, Anadolu asilerine karşı hareket, Çanakkale yolu ile Bursaya avdet, Boğdana gidiş, Transilvanya seyahati, Bosnaya gidiş, Dalmaçya seferi, Sofyaya avdet VI. Cilt Transilvanya seferi, Arnavutluka gidiş, istanbula avdet

Macar seferi, Uyvarın muhasarası, müellifin 40.000 Tatarla, Avusturya, Almanya, Flemenke ve Baltık Denizine kadar gitmesi. Uyvarın zaptı, Belgrada avdet. Herseke gönderilmesi, Raguza seyahati, Karadağ seferi, Kanija seferi ve Kanizsa-Hırvat memleketi VII. Cilt Avusturya, Kırım, Dağıstan, Deşt-i Kıpçak, Esterhan VIII. Cilt Kırım, Girit, Selanik, Rumeli IX. Cilt Garbi Anadolu, Suriye, Mekke ve Medine seyahati X. Cilt Mısır