Nedir ve Nasıl Nedir ve Nasıl Yapılır
Erzurum Coğrafyası
Yeryüzü Şekilleri Erzurum ili genel olarak yüksek arazilerden oluşur. Örneğin platoların deniz düzeyine göre yükseklikleri 2000 myi bulur bunların üstünde yer alan Dağların yükseklikleri ise 3000 m. ve daha yüksektir. Platolar ve dağlar arasında yükseklikleri yaklaşık 1500 ila 1800 metrelere ulaşan depresyon ovalarıyla oluklar yerleşmiştir. Karasu-Aras Dağlarının bazı dağ kütleler i Erzurum ili arazisini güneyde engebelendirmiştir
Bunların en önemlileri Erzurum, kenti ve Erzurum ovası 825 Km² güneyinde yer almakta olan Palandöken Dağları Büyük Ejder 3176 m. ve Pasinler Ovası 540 km² güneyinde yer alan Şahveled Dağları Çakmak Dağı 3063 m. olup Bingöl Dağlarının kuzey yarısı da yine Erzurum ili sınırları içinde kalmaktadır
iki coğrafi bölgede toprakları buluna erzurum ilinin arazi büyüklüğü yaklaşık 25.066 km² kadar tutar. Bu Toprakların kuzey kesimi yani ispir Narman Oltu Olur Pazaryolu Tortum ve Uzundere ilçelerinin toprakları Karadeniz Bölgesinin Doğu Karadeniz sınırları içinde kalmaktadır. Ancak bu kesim il topraklarının yaklaşık % 30 luk bir payını oluşturur. Geriye kalan % 70 gibi önemli bir pay Doğu Anadolu Bölgesi dahilinde yer alır. il arazi büyüklüğü bakımından sırayla konya Sivas ve ankara illerinden sonra Türkiye nin 4. büyük ili konumundadır.
il topraklarını kuzeyden engebelendirmiş olan dağlarsa Kuzey Anadolu Dağlarının ikinci sırasına bağlı yükseltilerdir Bunların başlıcaları ispir ve Erzurum arasında yer alan Mescit Dağları en yüksek nokta 3239 m. onların doğusundaki Kargapazarı Dağları Dumlu Dağı 3169 m. ve bir kısmı kars ili sınırları içinde kalan Allahuekber dağlarıdır. Söz konu su edilen bu kuzey ve güneydeki dağların arasına iki önemli depresyon ovası yerleşmiştir. Bunlar Erzurum Kentinin de kenarında kurulmuş olduğu Erzurum ovası ve Hasankale ovası olup her iki ovayı birbirinden 2030 m. yükseklikteki Deveboynu beli ayırır. Bunlardan Erzurum ovasının en alçak kesimi 1850 m Hasankale ovasınınki ise 1650 m. kadardır. Aslında bunlar birer ova özelliği gösterirler.
iklim Özellikleri il arazisinin büyük çoğunluğunda karasal iklim özellikleri egemendir. Kışlar uzun ve sert yazlar kısa ve Sıcak geçer. il topraklarının kuzey kesimlerinde yüksekliği yaklaşık 1000 ila 1500 metrelere inen vadi içleriyle çukur sahalarda iklim büyük ölçüde sertliğini yitirir. Erzurum il merkezindeki meteoroloji istasyonunda 1929 dan bu yana gözlem yapılmaktadır
Yaklaşık 70 yılı bulan gözlem sonuçlarına göre ilde en soğuk ay ortalaması -8.6 C en sıcak ay ortalaması 19.6 C en düşük sıcaklık -35 C ve en yüksek sıcaklık ise 35 C olarak ölçülmüştür. yıllık yağış tutarı 453 mmm. kadardır. En az yağış kış devresinde düşer. Bu devrenin yağışları kar biçiminde olup kar yağışlı gün sayısı 50 ve kar örtüsünün yerde kalış süresi ise 114 gün kadardır. En yağışlı devre ilkbahar ve yaz mevsimleridir.
Doğal Bitki Örtüsü il arazisinde egemen doğal bitki örtüsü step formasyonudur. orman örtüsü pek yaygın değildir. Bu örtünün alt sınırı 1900-2000 metrelerde başlamakta ve üst sınır 2400 metrelerde son bulmaktadır. Başlıca orman örtüsü alanları Oltu Olur ve Şenkaya ilçelerindeki sarı çam ve meşe ormanlarıyla Erzincan-Aşkale sınırlarında rastlanan meşe ormanlarıdır. il arazisinin % 60 tan biraz fazlası steplerle kaplıdır. Bu doğal bitki örtüsü yer yer keven topluluklarıyla verimsiz hale gelse de geniş alanlarda mera hayvancılığına uygun verimli çayırlıklar durumundadır.
Akarsular il topraklarının doğu yarısı Hazarakaçlama Havzası içinde kalır. Bu kesimin sularını Aras ırmağı toplar. Batı kesimi ise Basra Körfezi akaçlama alanında kuzey kesimi de Karadeniz akaçlama havzasında kalır. Batı kesimi sularını Karasu kuzey kesimininkini ise Tortum ve Oltu çaylarının birleşmesiyle oluşan Çoruh ırmağı toplar.
Göller ilde doğal göller azdır. Yapay göller ise yeni yeni oluşmaktadır. ilin en önemli doğal gölü Tortum çayı üzerinde oluşmuş bir Heyelan-sed gölü olan Tortum gölüdür. Aslında bu göl yönetim olarak 1997 de ilçe merkezi yapılan Uzundere ilçesi yönetim sınırları içinde kalır. Alanı yaklaşık 8 km² kadar olan bu göl kuzey batıda yer alan Kemerli dağından heyelan yoluyla kayan kütleleri n Tortum çayının yatağını tıkaması yoluyla oluşmuştur.
Bu nedenle çayın eski yatağı değişmiş ve önünde yüksekliği 48 metreyi bulan ünlü doğa harikası Tortum Uzundere Çağlayanı oluşmuştur. gölün suları 1963 yılında faaliyete geçen ve 1 km kadar kuzeydeki alçak bir boğazda kurulmuş olan Tortum santralını çalıştırmaktadır. Fazla sular ise serbest akışa bırakılarak Tortum çağlayanını oluşturmaktadır. Yapay göller arasında Serçeme çayı üzerinde yer alan Kuzgun barajı 10.3 km² Lezgi suyu üzerindeki Palandöken Göleti 22 km² Aras ırmağı üzerinde Söylemez barajı 14.2 km² başlıcaları olarak burada hatırlanabilirler.
Nüfus Erzurum arazi büyüklüğüne koşut bir nüfus barındırmaz. Gerçi 1927 de 270.400 dolayında olan il nüfusu 2000 yılı itibariyle 942.300 e ulaşmıştı. Demekki 73 yıllık teorik artış 3.5 katı dolayında gerçekleşmişti. Ancak bu süre içinde Türkiye nüfusunun beş kat dolayında arttığı hatırlanırsa il nüfusunun yavaş artmakta olduğu anlaşılır. Bu durum ilin nüfus yoğunluklarına da yansımıştır
Örneğin 1927 de km² başına 10.8 kişi düşerken Türkiye 16.7 2000 yılında bu yoğunluk 37.6 ya çıkabilmişti Türkiye 79.8 idi. il nüfusunun az oluşu nüfus artış hızının düşük olmasıyla ilgili değildir. Aksine gerek ilde ve gerekse Doğu Anadolu da doğal nüfus artış hızı Türkiye ortalamasının 2000 de % 1.5 çok üstündedir 1950 de % 3 2000 de % 2.6 kadardı. Artışın çok yavaş cereyan etmesinde esas rolü ilden göçler oynamaktadır. Gerçekten de 1950-2000 devresinde ilden ayrılarak başka ilde oturan nüfus yaklaşık 490.000 i bulmuştu. il dahilinde en büyük kent Erzurum dur.
Kentin nüfusu 1927 de 30.800 iken ilk kez 1965 de 100.000 i aşmıştı 105.300 kadar. Giderek büyüyen nüfus 1980 de 200.7 bin 1997 de 298.7 bin ve 2000 de ise 367.000 dolayına yükselmişti
