Elazığ Coğrafyası
Elazığ ili Doğu Anadolu Bölgesinin güneybatısında, Yukarı Fırat Bölümünde yer almaktadır. Yüzölçümü 8.455 Km2 si kara, 826 Km2 si baraj ve doğal göl alanları olmak üzere toplam 9.281 Km2 dir. Denizden yüksekliği 1.067 metre olan elazığ, yeryüzü şekilleri açısından topraklarını dağlık alanlar, platolar ve ovalar oluşturmaktadır. Türkiye topraklarının % 0,12sini meydana getiren il sahası, 40º 21 ile 38º 30 doğu boylamları, 38º 17 ile 39º 11 kuzey enlemleri arasında kalmaktadır. Bu çerçeve içinde şekil olarak kabaca bir dikdörtgene benzeyen Elazığ ili topraklarının D-B doğrultusundaki uzunluğu yaklaşık 150 km. K-G yönündeki genişliği ise yaklaşık 65 km. civarındadır
coğrafi konumu itibariyle, Doğu Anadolu Bölgesini batıya bağlayan yolların kavşak noktasında bulunmaktadır. ili, doğudan Bingöl, kuzeyden Keban Baraj Gölü aracılığıyla tunceli, batı ve güneybatıdan Karakaya Baraj Gölü vasıtasıyla malatya, güneyden ise diyarbakır illerinin arazileri çevrelemektedir.
il Sınırları içindeki en önemli akarsu Fırat ve kollarıdır. 86 Km2 yüzölçümü olan Hazar Gölü, il merkezine 30 Km. mesafededir. Ayrıca ilimiz Keban, Kara kaya, Kralkızı ve Özlüce gibi önemli baraj gölleri ile çevrilidir.
Geçmişte karasal iklimin hüküm sürdüğü Elazığ, yapılan ve yapılmakta olan barajların etkisi ile ılıman bir iklime geçiş yapmıştır dağlar Elazığ, doğusundan, batısından ve güneyinden, Güneydoğu Torosların batı uzantıları ile çevrili olup, Güneydoğu Toroslar, malatya ili sınırları içinde doğuya doğru uzanarak Elazığdan geçer. Van gölünün güneyine doğru kıvrımlar halinde devam ederek ülkemizin sınırlarını terk ederler. Bu Dağların en yüksek noktasını ilin batısındaki Hasan Dağları 2.118 Mt oluşturur. Hasan Dağının güneyinde bulutlu Dağı 2.004 Mt. , Karga Dağı 1.925 Mt. ve Kamışlık Dağı 2.016 Mt. yer alır. Elazığ ovasının güneyinde bulunan Meryem Dağının yüksekliği 1.490 metredir. Sıra dağlar Elazığ ovasının kuzeyinde, yeniden yükselir
Beydoğmuş yöresinde 1.724 metreye çıkarak, Keban barajı çöküntü alanına dek sürer. Çöküntü alanından sonra doğuya doğru, önce Asker Dağını, sonra Palu ilçesinin doğusunda Gökdere Dağını oluşturur. Kuzeye doğru açılarak ilin Bingöl ile olan sınırını çizer. Burada bulunan Karaboğa dağlarının en yüksek noktaları, Elazığ il sınırları içinde kalır. Hazar Gölünün kuzeyinde 2.140 metre yüksekliğindeki Mastar Dağı yer alır. Güneyinde ise en yüksek dağ silsileleri Hazarbaba 2.230 metre dağını meydana getirir. Bu dağ silsilelerinden başka Elazığın etrafında sıralanan bazı küçük tepeler vardır
Bunlar güneyde sırası ile, Boztepe, Rıdvantepe, Yalavuz tepeleridir. Bu tepelerin uzantıları Meryem Dağına kadar uzanmaktadır. Sonra Yemişlik Miyadun in üstünde Karababa tepesi, Altın çevre Etminik sırtları ile Akçakiraz Perçenç gediğine buradan da karşı tarafa geçicince Beyyurdu, Karakaya, Hoş ve kıraç Tepeleri, Hasret Dağı eteklerine yaslanır.
akarsular Elazığ, akar su havzası açısından ilin güney kesimi dışında bütünü ile Fırat Havzası içinde kalmaktadır. Fırat Doğu Anadolunun en önemli akarsuyudur. Keban ilçesine kadar olan bölümü başlıca iki ana koldan oluşur. Bunlar Karasu ve Murat Nehirleridir
Elazığ ilinin sularını ise Murat ve onun kolları boşaltır. Murat nehrinin Palu ilçesi civarında Keban Baraj Gölüne karıştığı noktaya kadar olan uzaklığı yaklaşık 500 Km.dir. 42.000 km2lik akaçlama havzasıyla, Fıratın en önemli koludur. ilk kaynaklarını il sınırları dışından, Van Gölünün kuzeyindeki Aladağın kuzey eteklerinden alır. Sürekli batı yönünde akarak Palu ilçesine ulaşır ve Keban Baraj Gölüne dökülür. Fırat nehrinin kolları olan Murat Irmağı ile Kara su, Keban ilçesinin kuzeyinde birleşir
Bu noktadan sonra oluşan fırat nehri, önce güneybatı yönünde akar. Keban ilçesinin Dummu yöresinden sonra Elazığ-Malatya il sınırlarını oluşturacak şekilde geniş bir yay çizer ve Elazığ-Diyarbakır sınırına kadar gelir. Toplam uzunluğu 2.800 Km.dir. Hazar Gölünün Güneydoğusundan süzülen sular, dicle Havzasının üç deresinden biri olan Behremaz Deresi ile birleşerek Dicle Nehrinin ilk kaynağını teşkil eder. maden dağlarından ve Behramaz ovasının ortasından kuzeydoğu yönünde akan nehir, önce doğuya, sonra güneydoğuya yönelerek Maden ilçesini geçer ve il sınırları dışına çıkar.
Murat Nehri Murat nehrinin Palu ilçesi civarında Keban Baraj Gölüne karıştığı noktaya kadar olan uzaklığı yaklaşık 500 Km.dir. 42.000 km2lik akaçlama havzasıyla, Fıratın en önemli koludur. ilk kaynaklarını il sınırları dışından, Van Gölünün kuzeyindeki Aladağın kuzey eteklerinden alır. Gülizar Yaylalarından gelen pek çok suyu da toplar. Murat nehri, Ağrıdan geçtikten sonra Güneybatıya yönelir. Bingölün genç ilçesini geçerek Elazığ topraklarına girer. Sürekli batı yönünde akarak Palu ilçesine ulaşır ve Keban Baraj Gölüne dökülür.
Fırat Nehri Fırat nehrinin kolları olan Murat Irmağı ile Karasu, Keban ilçesinin kuzeyinde birleşir. Bu noktadan sonra oluşan Fırat Nehri, önce güneybatı yönünde akar. Keban ilçesinin Dummu yöresinden sonra Elazığ-Malatya il sınırlarını oluşturacak şekilde geniş bir yay çizer ve Elazığ-Diyarbakır sınırına kadar gelir. Toplam uzunluğu 2.800 Km.dir.
Dicle Nehr Hazar Gölünün Güneydoğusundan süzülen sular, Dicle Havzasının üç deresinden biri olan Behremaz Deresi ile birleşerek Dicle Nehrinin ilk kaynağını teşkil eder. Maden dağlarından ve Behramaz ovasının ortasından kuzeydoğu yönünde akan nehir, önce doğuya, sonra güneydoğuya yönelerek Maden ilçesini geçer ve il sınırları dışına çıkar.
Peri Çayı Murat nehrinin en önemli kollarından biridir. Saniyede ortalama 100-200 m3 su akıtan Peri Çayı, Bingölün Şeytan dağlarından doğar. Munzur dağlarından çıkan Munzur suyu ile birleşerek il sınırlarımız içerisinde Murat Nehrine katılır.
Haringet Çayı Elazığa 27 Km. uzaklıktaki Kamışlık Köyü dolaylarından çıkan çay, çeşitli derelerle birleşerek Uluovanın ortasından geçip Keban Baraj Gölüne dökülür.
ovalar Elazığ ilindeki ovalar genellikle depresyon alanlarına karşılık gelmektedir. Bu çöküntü alanlarının akarsuların taşıdığı maddelerle dolması sonucu oluşmuşlardır. Genellikle alüvyal topraklarla kaplı bu verimli ovaların, il tarımında önemleri büyüktür.
Elazığ Ovası Güneybatı – kuzeydoğu yönünde uzanan küçük bir depresyondur. Denizden yükseltisi 1.000-1.050 mt.dir. 36 Km2lik alanı kaplayan ova, bir çöküntü havzasının alüvyonlarla dolması sonucunda meydana gelmiştir. Ovanın kuzeyinde üzerinde tarihi Harput şehrinin yer aldığı eski bir aşının yüzeyine karşılık gelen geniş dalgalı yüksek bir düzlük bulunur
Elazığ Ovası, yükselmiş, yükselirken çarpılmış ve genel olarak güneye meyillenmiş bu yontukdüz Penelen sahasından dik yamaçlarla ayrılmıştır. Ovayla bu yontukdüz arasındaki yamaçların dik oluşu ovanın kuzeyinde çok belirgin birikinti konilerinin meydana gelmesine yol açmıştır. Etrafı dağlarla çevrili ova güneye doğru eğilimlidir
Elazığ ovasının sularını Uluovaya taşıyan Elazığ Deresi, Gümüşkavak boğazından geçer. Ovayı, Uluovadan ayıran eşik güneybatıda yer alan Meryem Dağı ile birleşir. Meryem Dağı ile Elazığ ovasının batı ve kuzeybatısındaki Sarını Cip Çayı suyunun direne ettiği Kuzovadan ayıran bir tepelik alan yer alır. Bugün Elazığ kentinin kurulmuş olduğu ova, gerçekte geniş depresyon dizilerinden biri olan Uluovanın bir parçasıdır.
Uluova Güneydoğu Torosların uzanış yönüne bağlı ve Hazar depresyonuna paralel olarak, Güneybatı-Kuzeydoğu yönünde uzanır. Elazığın en geniş ovasıdır. Kuzeyden kırık hatlar halinde uzanan, yükseltisi Karakaya dağları ile çevrilidir. Güneyden Çelemlik, Mastar ve Kamışlık dağları dizisi ile sınırlanmıştır. Kuzeydoğuda Keban Baraj gölüne kadar uzanır. Ovanın uzunluğu yaklaşık 56 Km., genişliği l5 Km. kadardır. Yüzölçümü 325 Km2 yi bulur. Yükseltisi azalarak Keban Baraj Gölüne kadar sokulan bu ova, kalın bir alüvyal toprak tabakası ile örtülüdür. Ovanın ortasından Haringet Suyu geçer
Bu akarsu sağdan ve soldan kaynak suları ile beslenen birçok dereden oluşur. Haringet Suyu, yazın sulamada yoğun olarak kullanılır. Bu nedenle genellikle yaz aylarında Keban Baraj Gölüne ulaşmadan kurur. Uluovanın uzun ekseni boyunca yerleşmiş bulunan Haringet Çayının kuzeyinde tipik bir Piyetmont kuşağı Dağeteği ovası uzanmaktadır. Meryem Dağı kütlesinden Uluovaya inen kolların oluşturduğu bu dağ eteği ovası kuşağı, aynı zamanda yoğun tarımsal faaliyetlerin görüldüğü bir alandır. Yerleşmeler, bu birikinti konileri üzerinde yer alırlar.
Kuzova Kuzeye akarak Murat Nehri ile birleşen Cip Çayının iki yanında yer alan uzun bir ovadır. Kuzeye gidildikçe genişleyen denizden 900-1000 metre yükseklikte olan ovanın, yüzölçümü yaklaşık 110 Km2 dir. Basamaklı bir durum gösteren Kuzova verimli bir ovadır. Sadece Sarını çayı vadisinde alüvyal topraklara rastlanır. Bu ırmağın suyu az olduğundan sulamaya yetmez. Bu nedenle ovada sulama amacına yönelik Cip Barajı yapılmış, birçok kuyu açılmıştır.
Kuzova, Güneyde tilki Tepe, Karşıdağ-Kurt tepe- Kızıldağ ve Kekliktepeden oluşan ve güneybatı ve kuzeydoğu yönünde uzanan ve bir sırtı andıran tepeler dizisi ile adeta iki bölüme ayrılmıştır. Çok daha geniş bir alanı kaplayan asıl Kuzovaya karşılık gelen ovanın kuzey bölümü bir senklinal halindedir. Kuzova havzasının doğusu volkanik bir araziden meydana gelir. Yaklaşık 48 Km2 bir alan kaplayan bu volkanik arazi, Elazığın 8-10 Km. kadar kuzeybatısında yer alan kısım Karayazı adıyla anılır. Burada doğu-batı yönlü bir kırık çizgisinden çıkmış olan olivinli bazatlar kuzeye doğru ova eğimi yönünde akarak bir lave yelpazesi meydana getirmiştir.
Behremaz Ovası Sivrice ilçesinin güneyindeki Hazarbaba Dağı ile Maden dağları arasındaki Behremaz Deresinin iki yanında yer alan bir ovadır. Kuzey-güney doğrultusunda uzanır. Hazar Gölüne yaklaştıkça genişler. Alüvyonlarla kaplı olan ovada, daha çok buğday, arpa, Mısır ve fasulye ekimi yapılır.
Palu Yarımca Ovası Palu ilçesinin batısında Murat Nehrinin taşımış olduğu eski alüvyonlarla kaplıdır. Daha çok buğday, şeker pancarı, Mısır, arpa ve baklagiller ekimi yapılır.
Elazığ ilinde bu ovaların dışında, Harputun kuzeyinde genellikle üzüm bağlarının yaygınlık kazandığı, meyve ve sebzeciliğin yapıldığı Mürüdü Ovası ile Harputun kuzeyinde yaz aylarında suyu kuruyan Çakıl Deresi çevresinde Zahini Ovası vardır. Bu ovalarda nohut, arpa, buğday ve burçak ekimi yapılmaktadır.
GÖLLER Hazar Gölü Gölcük ilimizin Güneydoğusunda bulunan ve il merkezine 25 Km. uzaklıkta, Elazığ-Diyarbakır karayoluna paralel olan Hazar Gölü, tektonik bir göldür. Güneyinde Hazarbaba Dağı bulunan göl, Uluovadan Mastar Dağlarıyla ayrılır. Denizden 1.250 mt. yükseklikteki gölün uzunluğu yaklaşık 22 Km. en geniş yeri ise 5-6 Km.dir. Yüzölçümü 86 Km2.yi bulan gölün derinliği 200-250 metre arasında değişmektedir. Hazar Gölünden turistik ve Ekonomik olarak yararlanılmaktadır.
Keban Baraj Gölü Keban Baraj Gölü Türkiyenin en büyük yapay gölüdür. Doğal göller arasında 675 km2lik alanıyla 3. sırada yer almaktadır. Baraj Gölünün Murat vadisi boyunca uzunluğu 125 km.dir. Genişliği yer yer değişmektedir. Keban baraj gölünde Elektrik üretiminin yanısıra su avcılığı yapılmakta ve balık üretimi de gerçekleştirilmektedir. enerji açısından Türkiyenin ilk büyük yatırımlarındandır
1965 yılında yapımına başlanılmıştır. 1974 yılında ilk 4 büyük tribünü, 1981 yılında da diğer 4 tribünü devreye girdi. barajın toplam kurulu gücü 134 Megawatt olup yıllık enerji üretimi 7,5 Milyar KW/ saat dir. Kurulduğunda Türkiyede üretilen elektriğin %20 sini tek başına karşılayan santral şu an tüketilen toplam elektriğin % 8ini karşılamaktadır.
Cip Baraj Gölü ilimizin 10 km. batısında bulunan Cip Barajı, Murat Nehri ile birleşen Cip Çayı üzerinde ve Cip Köyün ün güneyinde yer almaktadır. Barajın yapımıyla oluşan göl sularıyla, 800 hektar alan sulanmaktadır. Göl çevresi ise mesire yeri olarak kullanılmaktadır.
platolar Yaylalar il alanı daha çok dağlar ve platolarla kaplıdır. il toplam alanının çoğunu platolar oluşturur. Platolara Elazığın kuzeyinde Harput çevresinde Murat Nehrinin kuzey kesimlerinde ve Ağın yöresinde rastlanır. Hayvancılık faaliyetinin yoğunluk kazandığı alanlar, ilin doğusunda Bingöl ile sınır oluşturan Karaboğa Dağlarında Gökdere ve Akdağ üzerindedir. Urfa yöresinde kışlayan göçerler, Mayıs sonu ve haziran ayı başlarında Siverek ve Ergani üzerinden Palu çevresine gelirler. Bir bölümü yöredeki yaylalarda kalır, bir bölümü ise Bingöl dağlarındaki yaylalara göçerler.
yeraltı zenginlikleri Yeraltı kaynakları bakımından zengin sayılabilecek olan ilimizde çıkarılan madenlerin başlıcaları bakır, florid, bakırlı pirit, çinko, kurşun, krom, mangenez, molibden, demir ve volframdır.
bitki örtüsü ilimiz topraklarının % 50si çayır ve meralar, % 28i tarım arazisi, % 12si orman arazisi, % 10u su yüzeyi Baraj ve göller ile kaplıdır. Tarım arazisinin % 87si sulanabilir tarım arazisidir. ilimizde 123.043 hektarlık orman alanı vardır. Bölgenin yüksek yerlerinde dışbudak, kızıl ağaç, ceviz, çitlenbik ve ardıç türlerine rastlanmaktadır. Dere ve nehir boylarında ise kavak ve söğüt ağaçlarına rastlanır.
Geçmişte karasal iklimin hüküm sürdüğü Elazığ, yapılan ve yapılmakta olan barajların etkisi ile ılıman bir iklime geçiş yapmıştır.
iklim verileri ilimizde karasal iklim egemen olup, kışlar soğuk ve yağışlı, yazlar ise sıcak ve kurak geçmektedir. Ancak ilimizin çevresinde oluşturulan baraj gölleri, iklimde kısmen sapmalar göstermektedir