Determinizm Nedir

Determinizm Nedir

Felsefede, dünyanın belirli bir andaki durumunun, önceki halinin sonucu ve gelecekteki durumunun sebebi olduğunu kabul eden görüş. Determinizm, illiyet sebebi, sonuca bağlayan bağ nedensellik ilkesine dayanır. Bu görüş zorunsuzluk ve hür iradeyi kabul etmeyip, fiziki, rühi ve ahlaki bütün olayları bir takım zarüri sebepler zincirinin zarüretle tayin ettiğini iddia eden bir teoridir. insandaki hürriyet ve iradeyi inkar ederek hareket ve hadiselerin meydana gelişini sebeplerin kuvvetine atfeder. Yani insanın şu veya bu şekilde hareket etmesi mutlaka şu veya bu sebeplerin neticesi olup irade namında hür ve müstakil bir başlangıç yoktur. Bu sebeple deterministler insanı bir eşya gibi değerlendirirler

Determinizm iki genel kategoriye ayrılabilir. Birinci grup inanç determinizmidir. Bu görüşte, ilkel şekli ihmal edilirse, dünyadaki her şeyin bir gayesi ve ilahi kudret dahilinde belirlenen bir sonu vardır. Bu determinizmin ilkel şeklini Saint-Augustin ile Dante, çağdaş biçimini ise Hegel savunmuştur. Bu çeşit determinizm, dini konularda fikir yürüten filozofun ortaya attığı görüşleri ihtiva eder. Dünyanın, hayatın

ve eşyanın yaratılış sebep, hikmet ve usülleri hakkında Hıristiyanlıkta, Yahüdilikte ve islamiyette başka başka nakil ve izahlar vardır. Bunlardan bilhassa islamiyetin bildirdiklerinden bir determinist benzerlik çıkarmaya çalışanlar olmuşsa da görünüşte ve asılda böyle bir benzerlik kuramamışlardır. Çünkü determinizm bir felsefi görüştür. Bu felsefi görüşün de aldığı konuların çoğu islam dininde vahye dayanan itikat konularıdır.

determinizmin, ikinci şekli mekanistik determinizm olarak da ifade edilebilecek bilimsel determinizmdir. Bu görüşte bilimin sınırlı alanda gerçeğin bulunması için belirli tabiat kanunları araç olarak kullanılmak istenmiştir. Ne var ki günümüzde quantum mekaniği, olayların önceden tesbitinin imkansız olduğunu ortaya koyarak, mekanistik determinizm görüşünün yanlışlığını tamamen ortaya koymuştur. Bilimsel determinizm temsilcileri Saint-Simon, Auguste Comte ve Spencer gibi felsefecilerdir