Deniz Feneri

Deniz Feneri

Geceleri gemilerin yollarını bulmaları, tehlikelerden sakınmaları için ışık saçarak gemilere yol gösteren ışık kulesi. Çok eskiden deniz taşıtlarına geceleri yol göstermek için kıyılarda yüksek tepelerde ateş yakılırdı. Daha sonraları liman ağızlarına konan taş sütunlar üzerinde ateş yakılmış, gemilere yol gösterme işine devam edilmiştir. Deniz Feneri, olarak adı geçen en eski kule Çanakkale Boğazının Asya yakasında Sigcion Kumkaledur. Yunancada “Pharaos”, Deniz Feneri demektir

Mısırda iskenderiye şehri kıyısındaki bir adada 120 m yüksekliğinde bir fener dünyanın yedi harikasından biri kabul edilmektedir. Bu fenerin ışığı, reçineli odunlarla madensel yağların büyük kazanlarda yakılmasından sağlanıyordu. Meşhur bilgin Arşimetin bu kuleye monte ettiği metalik çukur aynalar vasıtasıyla, yaklaşık elli kilometrelik mesafeye ışık salınabiliyor, işaret ve sinyal verilebiliyordu. Bu deniz feneri, Mısır Kralı Ptolemaios Philadelphos tarafından M.Ö. 280 yıllarında, Knidoslu Sostratosun planına uygun olarak yapılmıştı. M.S. 14. asra kadar ayakta kalan bu fener, bir deprem esnasında yıkılmıştır.

Helenistik çağlarda ve Romalılar devrinde kurulan fenerler daha küçüktü. Bununla beraber aynı plan ve modele uygun olarak yapılıyordu. Bu çağlarda en meşhur fenerler, Akdeniz kıyılarında, Egede, izmir ve istanbulda yapılmıştı. istanbuldaki deniz feneri, Fener semtine ad olarak kalmıştır. italyada ilk defa Messinada ve daha başka bölgelerinde yapıldı. Eski çağların meşhur fenerlerinden biri de Manş Denizindeki Bolona feneridir. Bu fenerin yüksekliği 60 m idi. Roma imparatoru Caligula tarafından M.Ö. 41 yıllarında yaptırılmıştı. M.S. 17. yüzyıla kadar ayakta kaldı. Dover, Frejus, Guadalquir, Brigantium fenerleri, eski çağların meşhür fenerleri arsında yer almaktadır.

Ortaçağlarda Cenovada 1139 larda yapılan deniz feneri, 125 m yüksekliğindeydi. 1611de Fransada yapılan Gironbe Feneri, 1698 de ingilterede yapılan Pleymouthdaki Eddystone Feneri, 1811 de Bell Rock Feneri, 1884 te Argyllshire Feneri, 1867-81 yıllarında Fransanın Sein Adasındaki Ar-Men Feneri, 1885 te Almanyada Roter Sand Feneri, Ortaçağların diğer meşhur fenerleridir. Günümüzün en meşhur fenerleri ise şunlardır Wolfrock Halbowlinrock ve Maplin ingiltere, Heaut de

Brehet, Jument Douessant, Les Triagoz Fransa, Helgoland, Arkona, Brüsterort Almanya, Hürriyet Heykeli Feneri, Minots Ledga, St. Georges Reef Amerika. Deniz fenerleri ispanya, Avustralya ve diğer dünya ülkelerinde de mevcuttur.

Dünyaca meşhur en eski deniz fenerleri de şöyle sıralanabilir 60 m yüksekliğinde, Manş Denizi üzerinde, imparator Caligula tarafından yaptırılmış olan Gesoriacum Boulogne Feneri. Bu fener M.Ö. 41 yılında yapılmış ve 18. yüzyıla kadar gelebilmiştir. Portus Dubris Dover şehri ağzında, Forum Julii Frajus Feneri, Baetis Guadalguivir şehrinin ağzındaki fener ve Brigantium La Coruna Feneridir.

Bugün 20. yüzyılın en önemli deniz fenerleri de şunlardır ingiltere-Cornwallada Wolft Rock Fransada Les Triagoz, Jument elOusseat, Heaut de Breher yine ingilterede Maplin, Haulbowline Rock Almanyada Brüsterort, Krkona, Helgoland Amerika Birleşik Devletlerinde New York limanındaki Hürriyet Anıtı, St. Georges Reef, Minots, Ledge ispanyada Capo Villana, Punta Galea, Castillo de San Sebastian Arjantinde, Island italyada Punta Caprera, Faro del Tino, Livorno. Bugün dünyada çeşitli ülkelerde toplam olarak 25.000 kadar deniz feneri olduğu söylenmektedir.

Günümüzde yapılan deniz fenerleri, birkaç bölümden meydana gelmektedir. Bu bölümler fener, fenerin işletilmesini sağlayan dış bölüm, yakıt anbarı, sarnıç, depolar, fenerci odası, diğer oturma bölümleri.

Fener kuleleri dayanıklı olduklarından çoğunlukla taştan örülür. Taş, denizin dalgalarına ve tuzlu suyun aşındırmasına karşı çok dayanıklıdır. Demirden yapılan fenerlerde dekromlu çelik kullanılır.

Deniz fenerlerinde ilk zamanlarda ateş, reçineli odunlar veya madensel yağlar yakılarak ışık vermeleri sağlanıyordu. Daha sonra deniz fenerleri hafif madenden yapılarak içlerinde ışığı güçlendirmek için, ayna ve mercek bulunup kullanıldı. Gümüş kaplı billürdan yapılan parabolik reflektörlerle ışık sağlandı. Bundan sonra da düz parlak, metalden yapılmış reflektörler denendi. Bununla ışınların belli bir yönden yansıması olayından yararlanıldı. Reflektör döndürülerek ışığın da dönmesi sağlandı. Bu sistem bugün sadece küçük fenerlerde kullanılmaktadır. Büyük fenerlerin ışık sistemi daha başkadır.

Günümüzde son zamanlarda, otomatik deniz fenerleri de yapılmıştır. Bunlardan bazısı dışarıdan kumandalıdır. Deniz kıyısından idare edilerek yanıp söndürülebilir. Bazısı da doğrudan doğruya şamandıra üzerinde bulunur. Tamamen otomatik olup, bunların özel bölümünde bulunan bir maden, sabahleyin güneş doğunca sıcaklığın etkisiyle genişler ve otomatik olarak feneri söndürür. Akşam güneş batınca veya sisli ve çok bulutlu havalarda maden küçülerek, bir süpapı açar. Böylece fenerin yanmasını sağlar.

Deniz fenerlerinin yanıp sönmesini sağlamak için üç çeşit uygulama yapılır 1Fenerlerden kimisinin ışığı sürekli yanar. Bazısının ise, yanıp söner. Bu yanıp sönenler de iki çeşittir. Birincisinde fenerlerin yanık ve sönük olduğu müddetler birbirine eşittir. ikincisinde fenerin sönük olduğu süre, yanık olduğu süreden daha uzundur. Üçüncü uygulama sınıfına giren bir başka fener çeşidi daha vardır ki, bu

fenerde, ışık, karanlık devreden sonra, ard arda birkaç defa yanıp söner. Özel olarak, yanyana bulunan deniz fenerlerinin, ayrı ayrı şekillerde ışık vermesi sağlanır. Bu şekilde gemiciler, ışığın biçimine bakmak süretiyle feneri tanırlar. Büyük deniz fenerlerindeki ışıklar genellikle 35-40 km uzaktan görülebilir.

Yurdumuz kıyılarında deniz feneri ilk defa, 1755 yılında Sultan Üçücü Osman tarafından kale burçları üzerinde yaptırılmıştır Ahırkapı Feneri. Bu feneri 1956 yılında Kırım Savaşı sebebiyle yaptırılan fenerler takib etmiştir. Fransız ve ingiliz savaş gemilerinin kolaylıkla Karadenize çıkmaları için, boğazın Anadolu ve Rumeli yakalarına, fenerler dikilmiştir. Bu fenerler Anadolu ve Rumeli fenerleriydi. Ayrıca Karadenizde Karaburun, Marmarada Yeşilköy, Çanakkale Boğazında Çimenlik, Kumkale ve Gelibolu fenerleri yapılmıştır. Çanakkale Boğazında Ahırkapı, Nara ve Kilitbahir fenerleri de 1857 de yapılmıştır.

Dünyada mevcut bütün deniz fenerlerinin milletlerarası bir numarası vardır. Bu milletlerarası numaralar, ingilterenin Amirallik Dairesinin Fener Dergisinde gösterilen numaralardır. Milletlerarası özellik taşır. Her ülkenin kendi fenerlerine ait tutulan kitabın da o memleketin fenerlerine verilen numaradan başka ayrıca milletlerarası numaralar da bulunur. Her ülkenin kendi deniz fenerlerine verdiği numaralar üs tarafta, milletlerarası numaralar da alt tarafta yazılıdır.