Nedir ve Nasıl Nedir ve Nasıl Yapılır
Cönk Nedir
aşık edebiyatına kaynaklık eden ve uzunlamasına açılan antoloji Cönklerin uzunluğu enine göre fazla olup, boyuna açılırlar. Bu yüzden halk arasında sığır dili veya dana dili olarak da anılırlar. Hemen her türlü malzemeyi bulundurduklarından güçlükle manevra yapabilen gemiler için de bu tabir kullanılmıştır
Cönkler bulundurdukları malzemeye göre dört şekilde sınıflandırılır. Bunlardan birincisi, yalnız bir şairin şiirlerine yer verenler veya herhangi bir hikayeyi içine alanlardır. ikinci olarak, halk şiiri yanında divan şiirine de yer verenler. Üçüncüsü, yalnız halk şairlerinin şiirlerini bulunduranlar. Son olarak da, şiir yanında rüya tabiri, büyü ve islami mevzulara ayrılanlardır.
Bu defterler, daha ziyade halk arasında şiir meraklıları tarafından tertiplenmiştir. Bu bakımdan tek nüshaları vardır ve kütüphanelere verilmeleri zordur. Meraklının zevkine göre, ciltli ve ciltsiz şekilleri vardır. Bunları okuyanlar bellerindeki kuşaklarında taşırlar ve dededen gelen bir zevkin halk arasında
devamını sağlarlar. Cins bakımından kağıtları aharlı ve aharsız olmasının yanında, yerli ve yabancı cinsten olanları da vardır. Daha ziyade 17. asırdan sonra görülmüşlerdir. Bazı şiirlerin aslını bulmakta ve manzûmelerin eksikliklerini tamamlamakta, bir de şiirlerin hangi şaire ait olduklarını belirtmekte aydınlatıcı rol oynarlar.
Cöngün edebiyat tarihi içinde yer alan tezkire ve şiir mecmuaları ile benzer ve ayrılan yönleri de vardır. Bu durum tezkirelerle karşılaştırılınca, tezkirelerin nüsha sayısının fazlalığını, bir yazarının bulunduğunu, telif tarihinin olduğunu, yalnız divan şiiriyle yazan şairlerin biyoğrafilerine ve şiirlerine yer verdiklerini ve bir devlet büyüğüne sunulduğunu zikretmek gerekir. Buna karşılık cönk tek nüshadır. Şekil itibariyle sığır dili gibi uzunlamasına açılmakta, kütüphanelerden çok şiir meraklılarının elinde bulunmaktadır. Muhteva bakımından halk edebiyatı mahsullerine ağırlık verilmekle beraber, divan şiiri
yanında, büyü, halk ilaçları, dualar vs. yer vermektedir. Tezyinat bakımından itinalı olanları, tezkilerelere nisbetle oldukça az görünür. Şiir mecmuaları ile de derleme ve tek nüsha oluşları, toplayıcının zevkine göre ortaya konulmaları bakımından benzerlik gösterirler. Yalnız muhtevada şiir mecmuaları ekseriya divan şiirine yer vermişlerdir
Bunun yanında, dualar ile ilaç vs. konularına yer veren mecmualar da vardır ve ekseriya kütüphanelerde toplanmışlardır. Okuyucuları da okumuş kültürlü tabakadır. Özen gösterilerek ciltlenmiş ve tezyin edilmiş mecmualar da oldukça fazladır. Bunlar şekil bakımından tezkirelere benzerler ve cönkler, gibi uzunlamasına açılmazlar.
