Coğrafi Konum Nedir
Herhangi bir noktanın dünya üzerinde kapladığı alana coğrafi konum denir. Özel ve matematik konum diye ikiye ayrılır. Bir ülkenin coğrafi konumu o ülkenin tabii beşeri ve ekonomik özelliklerini çok yönlü etkiler Özel Konum Herhangi bir yerin kıtalara denizlere dağ sıralarına boğazlara komşu ülkelere ulaşım yollarına yer altı ve yerüstü kaynaklarına siyasi bloklara göre olan konumu ve yükseklik değerleri özel konumudur
Özel Konum Ülkelerin jeopolitik konumunu iklimini nüfusun dağılışını yerleşme şartlarını turizm faaliyetlerini ulaşım imkanını ekonomik faaliyetlerini etkiler.
Türkiyenin Özel Konumu Ve Sonuçları Türkiye Asya Avrupa Afrika kıtalarını birbirine bağlayan önemli bir kavşak noktasında kurulmuştur.
Asya Avrupa arasında bir köprü durumundadır Stratejik önemi olan boğazlara sahiptir Petrol bakımından zengin ülkelere komşudur Asya Avrupa arasındaki en önemli ticaret ve ulaşım yolları Türkiyeden geçer.
Ortalama yükseltisi fazladır ve engebelidir. Bu durum tarım nüfus sanayi ulaşım ve yerleşmeyi etkiler Türkiyenin gerçek yüzölçümü 814.578 km2 izdüşüm yüzölçümü ise 779.452 km2dir. Aradaki fark ülkemizin yüksek ve engebeli olmasından kaynaklanır.
Not Bir yerin gerçek yüzölçümü ile izdüşüm yüzölçümü arasında fark fazla ise o yer engebelidir. Fark az ise düzlüktür Matematik Konum Bir yerin enlem ve boylamlara göre dünya üzerindeki yeridir. Bir başka ifade ile Ekvatora ve Greenwiche göre konumudur.
Örneğin Türkiye 36° -42° kuzey enlemleri paralelleri ile 26°-45° doğu boylamları meridyenleri arasındadır Yerkürenin Koordinatları Paraleller Ekvatora paralel olarak 1°lik Açı aralıklarıyla çizildiği varsayılan dairelerdir.
Özellikleri Başlangıç paraleli Ekvatordur ve en büyük paralel dairesidir 40.076km. Dünyanın şeklinden dolayı Kutuplara gidildikçe çevre uzunlukları azalır.
Birer derece aralıklarla geçerler 90 tanesi Güney 90 tanesi Kuzey Yarımkürede olmak üzere toplam 180 tanedirler iki paralelin arasındaki uzaklık her yerde 111 km dir.
Paralellerin derecesi kuzey ve güneye doğru artar Paralel farkı ile uzaklık hesaplanabilmesi için bize verilen merkezler aynı meridyen üzerinde olmalıdır. Farklı meridyen yaylarında olduğunda açı farkı ortaya çıkar ve iki paralel arası 111 km den daha fazla olur.
Paralel farkı bulunurken verilen merkezler aynı yarımkürede ise büyük olan enlem derecesinden küçük olan çıkarılır. Farklı yarımkürede olurlarsa enlem dereceleri toplanır.
A-B=?
50-20=30 paralel farkı
30 x 111= 3330 km
E-D=?
35-15=20 paralel farkı
20×111=2220 km
B+D=?
20 +15=35 paralel farkı
35 x 111=3885 km
Enlem Ve Etkileri Enlem Yerkürede herhangi bir noktanın ekvatora olan uzaklığının açı cinsinden değeridir Güneş ışınlarının düşme Açısı kutuplara doğru küçülür. Işınların atmosferdeki yolu uzar. Tutulma artar ve Sıcaklık ta kutuplara doğru azalır.
Denizlerin Sıcaklığı ve tuzluluğu kutuplara doğru azalır Matematik iklim kuşakları oluşur Bitki örtüsü kutuplara doğru aralıksız kuşaklar oluşturur.
Tarımın yükselti sınırı Toktağan Kar sınırı Daimi kar sınırı Orman üst sınırı kutuplara doğru azalır Akarsuların donma süresi kutuplara doğru uzar.
Gece gündüz arasındaki zaman farkı kutuplara doğru artar Dünyanın çizgisel dönüş hızı kutuplara doğru azalır Aynı Enlem Üzerindeki Merkezlerde Ortak Özellikler
Ekvatora ve kutuplara eşit uzaklıktadırlar Güneş ışınlarını aynı Açıyla alırlar Gece – gündüz süreleri birbirine eşittir Dünyanın çizgisel dönüş hızı aynıdır.
Aynı iklim kuşağındadırlar. Fakat aynı iklim özelliği görülmeyebilir özel konumdan dolayı iki meridyen arasındaki mesafe aynıdır Meridyenler Ekvatoru dik olarak kesen ve kutuplarda birleşen hayali dairelere meridyen daireleri denir
Özellikleri Başlangıç meridyeni Greenwhic tir Greenwhicin 180 batısında ve 180 doğusunda olmak üzere 360 tane meridyen yayı vardır. Tam daire olarak 180 adettir.
Aralarındaki uzaklık sadece Ekvator üzerinde 111 kmdir. Dünyanın şeklinden dolayı Kutuplara gidildikçe bu uzaklık daralır. ÖrnekTürkiyede ortalama 85 km Kutup dairelerinde 47 km dir. *** Bunun sonucu olarak doğu-batı yönünde aynı mesafe gidildiğinde Kutuplara yakın yerde daha fazla meridyen geçilirken Ekvatorda en az meridyen geçilir.
iki meridyen arasında 4 Dakikalık yerel Saat farkı vardır Kutuplarda birleştikleri için meridyen yayları eşit uzunluktadır Aynı meridyen üzerindeki bütün noktalarda yerel saat aynıdır. Ayrıca 21 Mart-23 Eylül günlerinde de güneş aynı anda doğar ve batar.
Boylam Ve Etkileri Herhangi bir noktanın başlangıç meridyenine olan uzaklığının açı cinsinden değeridir Etkileri Boylamın tek etkisi yerel saat farkları oluşturmasıdır Yerel Saat
hesaplamaları Yerel Saat Bir yerin kendine özgü saatidir. Güneşin ufuk çizgisindeki konumuna göre belirlenir. Güneş ufuk çizgisinde en yüksek konuma geldiğinde o yerin yerel Saati 1200 dır. Cismin gölgesi en kısadır.
Aynı yarım kürede ise büyük olan meridyen derecesinden küçük olan çıkarılır. Farklı yarım kürelerde ise toplanır. A-B=?
25-10= 15° Meridyen farkı
15×4= 60 dk
E-D=?
8-5= 3º Meridyen farkı
3×4= 12 dk
B+E=?
10+8= 18° Meridyen farkı
18×4= 72dk=112
Not Dünyamız kendi ekseni çevresinde batıdan doğuya doğru döndüğü için doğudaki bir merkezde güneş erken doğar erken batar. Batıdaki bir merkezde ise geç doğar geç batar. Sonuçta doğudaki bir meridyenin yerel saati her zaman daha ileridir.
Saat Dilimleri Ve Ulusal Saat, Günümüzde yerel saatlere göre hareket etmek hem ülke içinde hem de ülkeler arası ilişkilerde sıkıntılar meydana getirir. Bunu önlemek için uluslararası saat sistemine geçilmiştir. Bunun için dünyamız 15° lik meridyen yayları şeklinde 24 saat dilimine ayrılmıştır. Her saat diliminde de tam ortadan geçen meridyenin yerel saati ortak kabul edilmiştir. Saat dilimlerinde de başlangıç olarak Greenwichin 75° doğu ile 75° batı meridyenleri alınmıştır.
Türkiye ikinci ve üçüncü saat dilimlerinde yer almaktadır. Ancak biz bunlardan sadece birini kullanmaktayız.1978 yılına kadar topraklarımızın çoğunun yer aldığı ikinci saat diliminin 30° Doğu meridyeni -izmit yerel saati ülkemizde ortak saat olarak kullanılmıştır. Bu tarihten sonra güneş ışığından daha fazla faydalanarak enerji tasarrufu sağlamak için ileri ve geri saat uygulamasına geçilmiştir. ilkbahar-yaz dönemlerinde ileri 45° Doğu meridyeni-Iğdır sonbahar-kış dönemlerinde geri saat 30° Doğu meridyeni -izmit uygulaması yapılmaktadır.
Tarih Değiştirme Çizgisi Tarih değiştirme çizgisi olarak 180 meridyeni kabul edilir. Bu meridyenin doğu tarafında batı meridyenleri batı tarafında ise doğu meridyenleri bulunmaktadır. Dolayısıyla doğu meridyenlerinin olduğu batısında bir Gün ileri batı meridyenlerinin olduğu doğusunda ise bir gün geridir.
Not Tarih değiştirme çizgisi ve saat dilimleri ülke sınırlarına göre çizildiğinden meridyenlere tam uygun olarak uzanış göstermezler. Girinti-çıkıntı oluştururlar.
Türkiyenin Matematik Konumu Ve Sonuçları Kuzey Yarım Kürede ılıman iklim kuşağındadır Doğusu ile batısı arasında 19°lik boylam farkı vardır. Bunun sonucu olarak 76 dk.lık yerel saat farkı vardır 19×4=76 dk..
Dört mevsim belirgin olarak yaşanır Güneş ışınları hiçbir zaman dik açıyla düşmez Yurdumuzda bir cismin gölgesi bütün yıl kuzeye düşer.
Güney kıyılarımızın sıcaklığı kuzey kıyılarımızdan yıllık ortalamada 7-8°C daha yüksektir Akdenizin tuzluluk oranı Karadenizden daha yüksektir.
Kışın görülen yağışlar cephesel kökenlidir Yurdumuza kuzeyden esen rüzgarların soğutucu güneyden esen rüzgarların da sıcaklığı artırıcı etki yapması.
Deniz turizmi en erken Akdeniz Bölgesinde başlar en uzun süre devam eder Yıl içinde en uzun gündüz ve gecelerin yurdumuzun kuzeyinde yaşanması