Çanakkale Coğrafyası
Zaman toprakları Neozoik Bu toprakların kapladığı alanlar, Çan ilçesinin kuzeybatısındaki Hamdibey Bucağı çevresi ile Çanakkale Boğazının her iki yakasını kaplayan ve yükseltisi birkaç Yüz metreyi geçmeyen kesimlerdir Bu alanı oluşturan taşlar, killi, marnlı, kumlu ve mikalıdır. Yer yer kalkerlerin egemen olduğu kesimler de vardır
jeolojik Yapı Çanakkale ilinin jeolojik yapısı, 1. zamanda oluşmuş, killi şist ve mermerleri, 2. zamanda oluşmuş mermerleşmiş kalker, kil, taş ve şistleri, 3. zamanda oluşmuş taş, kum, marn ve mikaları, 4. zamanda oluşmuş alüvyonlar ve volkanik külteleri içermektedir.
zaman toprakları Paleozonik Karabiganın batısındaki yöre, bu tür toprakların en güzel örneğidir. Bu alan, özellikle, killi şistlerle mermerlerden oluşmuştur.
Zaman toprakları Mezozoik Mermerleşmiş kalkerlerden, kum, taş, kil ve şistlerden oluşur. anafartalar limanı ve Kireç tepe yörelerini kaplar. Biga-Gönen arasında, Göre Dağı çevresinde, Yiğitler, Bayramiç, Ezine ve Geyikli çevrelerinde, ikinci zaman oluşuklarına rastlanır. Bu bölgelerde kireçtaşı çıkarılır. Kurşun, çinko, demir ve mermer gibi 2. zaman madenleri de vardır.
Zaman toprakları Kuvaterner Çayların taşıdığı ve iki yana serptiği alüvyonlarla kaplı alanlardır. Çayların denize kavuştuğu yerlerde bu alanlar daha da genişler. Taban suyu bakımından zenginlerdir, bazı bölgelerde, örneğin Çardakta, artezyenler oluştururlar.
Volkanik Alanlar Andezitler Lapseki-Biga arasında uzanır. Ayrıca, Ayvacık, Babakale ve Ezine arasında oldukça büyük bir volkanik külte vardır. Genellikle ormanlıklar ve kayalıklarla kaplıdır. Kumlu ve hafif topraklarla örtülü bölümleri ise mera olarak kullanılır.
Yer altı Zenginlikleri Çanakkalenin uzun yıllar askeri bölge oluşu, bu yörede maden arama işlerini aksatmıştır. Ancak 1948den bu yana, MTA Enstitüsü, yöredeki araştırmalarını yoğunlaştırmış ve zengin maden yatakları saptamıştır.
il sınırları içinde Yenice ilçesinde kurşun, çinko, linyit, asbest, grafit, mermer, Çan ilçesinde kurşun, linyit, manganez diyotomit, Lapseki ilçesinde kurşun, bakır, demir, manganez, asbest, Bayramiç ilçesinde kurşun, asbest, bakır, Ayvacık ilçesinde ise kurşun, çinko, tuz, uranyum, Bigada kurşun, bakır, demir, manganez, asbest, grafit, perlit, Merkez ilçe de asbest manganez, Ezinede demir, mermer ve Gökçeadada kurşun ile linyit bulunmaktadır.
Topraklar Çanakkale ilinin genellikle kırmızı, boz ve esmer olan toprakları volkanik kökenli ve yerinde oluşmuş orman topraklarıdır. Çanakkale Boğazının her iki kıyısında esmer renkli Randize topraklar vardır. Ayrıca, çay, dere ve göl yataklarıyla kıyılarda akarsuların aşındırmayla oluşturduğu deniz alüvyal topraklar bulunmaktadır. Alüvyal toprakların dışında topraklar derin olmayıp kalınlıkları 30-50 metreyi geçmez.
kazdağı, Karaağaç Dağı, Göre Dağı ve Kayalı Dağı yöreleri kristal şist, granit ve her türlü başkalaşmış kültelerle kaplıdır. Birinci Zaman arazisinden daha eski olduğu kabul edilen bu arazinin dağlık kesimlerinde ve özellikle orman olmayan yerlerinde toprak oluşmaz, oluşsa bile , bunlar daha kumlu ve hafif topraklar olur. Görece kalın topraklar dere içlerinde, dereler yakın yerlerde ve dağ yamaçlarında görülür. Silisli ve kumlu olması kimyasal özellikleridir. Beyaz mikanın egemen olduğu yerlerde toprak çok hafiftir. Ancak siyah mikalı yerlerde toprak potas bakımından zengincedir. Bu tip toprak, meyve ve Patates ekimine elverişlidir. Yenice, Kirazlı ve Şerbetli bölgeleri buna örnek olarak gösterilebilir.
Gelibolu Yarımadasında Göre Dağı, Bayramiç, Ezine ve Geyikli çevreleri ile Biga-Gönen arasında killi, kalkerli, kireçli ve demirli kırmızı topraklar bulunmaktadır. Bu topraklarda her türlü bitkinin büyümesine elverişli madenler bulunur. Genellikle buğday ekimine, bağcılık ve zeytinciliğe elverişlidir.
ilde, Birinci zamandan daha eski dönemde oluşmuş topraklar ile volkanik genç kültelerin bulunması ve her türlü kırıntı ve döküntünün bunlara karışması sonucu, zengin topraklar oluşmuştur. il topraklarının %97si kül türe elverişlidir. Toprakların % 34ünde bitkisel üretim yapılmakta % 9u da çayır-mera olarak kullanılmaktadır. il topraklarının yarısından çoğunu ise ormanlar kaplamaktadır.
Cografi Durum Ve iklimi Çanakkale, Türkiyenin kuzeybatı ve Trakyanın güneybatı kısmında Gelibolu yarımadası ile Anadolunun uzantısı olan Biga Yarımadası üzerinde 9,737kmlik bir alanda kurulmuş olup, doğu ve güneydoğu yönünde balıkesir, batıda Ege denizi, kuzeybatıda Edirne ili, kuzeyde tekirdağ ili ile Marmara denizi tarafından çevrelenmiştir.Adını verdiği Çanakkale Boğazının iki yanında yer alır. coğrafi yönden çok büyük önem taşıyan boğazın uzunluğu istanbul Boğazının iki katına yakın olup 65 km.dir. Genişliği de istanbul Boğazının iki katıdır.Genişlik 1,250-6km.
Çanakkale Boğazı akar suların geniş bir şekilde açtıkları eski bir vadinin yeridir. su altında kalan bu vadide sonraları boğaz oluşmuştur.Boğazın karşılıklı kıyıları arasında en gebelik araziler yükselir. Trakya bölgesinde Gelibolu yarımadasının Saroz Körfezi kıyıları üzerinde yüksekliği 400 metreyi bulan tepeler mevcuttur.
Boğaz kıyılarına dik yamaçlar iner.Taraçalar şeklinde yaklaşık 20-50 ve 100 metre yükseklikte tepelerin bazıları deniz kıyısının yakınlarında oluşmuştur.
Anadolu bölgesinde ise deniz seviyesinde düzlükler şeklinde göze çarpan manzara istanbul Boğazında rastlanmayan bir özellik taşır.
Akarsu olarak Tuzluçay, Menderes, Sarıçay ve Kocabaş çaylarını sayabiliriz.Düzenli bir rejimi olmayan bu sular sonbahar yağmurlarında ve bol yağış alınan ilkbahar aylarında kabarmaktadır.
ilimiz sınırları içerisinde değişik yerlerde, derinlikleri 5-10 metre arasında değişen yer altı suları vardır. Bu suları değerlendiren değişik bölgelerimizde çeşitli kaplıcalar da bulunmaktadır.
Bölgenin en yüksek yerleri Güneydeki Kaz Dağı 1767, kuzeyde ise Saroz Körfezi yakınlarındaki Koru dağlarıdır.
iklim Çanakkale ilinde Akdeniz ve Karadeniz iklimlerinde geçiş iklimi hüküm sürmektedir.Yazların sıcak ve kurak, kışların serin ve yağışlı geçtiği ilimizde Temmuz-Ağustos ayı sıcaklık ortalaması 25-35 derece arasında değişmektedir. Rüzgarlar genelde kuzeyden gelen poyraz ve güneyden gelen lodos rüzgarları olarak isimlendirilir.
Med ve cezir olayının sebep olduğu seviye farkı 10 cm. olduğu halde, rüzgarların sebep olduğu seviye farkı 70 cm.yi bulmaktadır.
iklime bağlı bitki örtüsünü de değerlendirecek olursak denizden gelen rüzgar ve cereyanlara rağmen sahil bölümünde zeytin ağaçlarının çokluğu dikkat çeker. Defne ve harnut gibi yaprağını dökmeyen ağaçlarla, içerilere doğru ilerledikçe, meşe, karaağaç, çınar, kestane,incir, ahlat ve benzeri yaprağını döken ağaçlar bulunur.Muhtelif bölgelerinde ise maki denilen çalı ve benzeri ağaçlarla, bunların arasında ilin florasına hakim vaziyette kekik bulunmaktadır.
insanlık tarihini araştıran bilim dallarına, gereksindikleri en önemli verileri sunan buluntu malzemeler içinde, çanak-çömlek keramik veya seramik ismiyle anılan kullanım eşyalarının ayrı bir önemi var. MÖ yaklaşık 5 bin yıllarına kadar uzanan seramik kültürü, Anadolu topraklarından dünyaya yayıldı. Bu kültür içinde ayrıcalıklı bir yere sahip olan Çanakkale seramiklerinin Osmanlı Dönemi ise, başlıbaşına bir inceleme konusu. Çanakkale seramikleri kompozisyon, biçim, renk uyumu ve süsleme yönünden iznik- kütahya ve Milet işi keramiklerden farklılıklar gösteren, kendine özgü bir sanat. Bölgenin iyi kalitede kil yataklarına sahip olması, tüm kullanım eşyalarının ve dekor olarak kullanılan ev eşyalarının neden seramikten yapıldığını açıklıyor. Tabaklar, testiler, sürahiler, vazolar, fincanlar, mataralar, şamdanlar, gemi biçimli lambalar, çanaklar, meyvelikler… Hemen hemen tüm örnekler yöreye has formlar ve renkler taşıyor.
Kil, Çanakkale bölgesinde seramik hammaddesi olarak asırlardır kullanılıyor. Bölgede yüzyıllardır süregelen erozyon, su baskınları ve nehir yataklarındaki alüvyonlu toprak yığılmaları, seramik için gerekli ham maddenin rahatlıkla birikmesine yol açmış. Seramik ustaları, bölgede iki türü bulunan kilin, demir oranı yüksek koyu kırmızı renkte olanından kaliteli ve güzel seramiklerin yapıldığını belirtirken, daha açık renkte olan kilden üretilen seramiklerin ise dayanıklılık ve diğer özellikler açısından yetersiz kaldığını söylüyor. Ustalar seramiğin hammaddesi olan Kilin biçimlendirilmesinde, döner çark, sucuk ve kalıp tekniklerini kullanmışlar hep.Döner çark tekniğinde, kil hamur, ayakla döndürülen uzun milli yataklı bir çark üzerinde, merkezkaç kuvveti yardımıyla, elle çekilerek biçimlendiriliyor
Sucuk tekniğinde kil hamur çubuklar ya da şeritler halinde, bir kalıp üzerine üst üste sepet örgüsü gelecek biçimde tutturularak şekillendiriliyor. Kalıp tekniği de, alçıdan modeli alınacak malzeme üzerinden ilk biçimin alınması için teksir kalıbının çıkarılması, daha sonra döküm kalıplarının hazırlanması esasına dayanıyor. Bu kalıplar içine iyice sıvılaştırılmış, akışkan kıvamdaki kil ya da diğer seramik toprağı akıtılıyor belli bir süre ve kalınlık aldıktan sonra da kalıp açılıyor.Osmanlı Döneminde yapılan Çanakkale seramikleri içinde küçük boyutlu olanlar önemli yer tutuyor. Bu tür seramiklerde görülen en genel özellik, çoğunun beyaz ya da krem astarla kaplanıp sıraltı süslemeyle dekorlanarak, şeffaf sırla kaplanmaları. Seramiklerin astarla kaplama işlemi günümüzde de sürdürülüyor.
ilk pişirimden sonra sırlanan ve ikinci kez pişirilen sırlı işler çoğunlukta. Bir de 18. yüzyıl seramiklerinde yaygın olarak gördüğümüz, astarlandıktan sonra ilk pişirimi, sırlandıktan sonra ikinci pişirimi yapılan dekorlu seramik ürünler, uzun bir zaman boyunca üretilmiş. Ayrıca, sırsız ve tek pişirimli ürünler de yapılmış. dünya çapında üne sahip Çanakkale bölgesinde seramikler iki tür fırında pişiriliyor.
Geleneksel atölyelerde odunlu fırınlar, modern atölyelerde ise elektrikli fırınlar. Geleneksel atölyelerde, döner çarkta üretilen seramikler açık havada, güneş altında kurutulduktan sonra fırınlanıp pişiriliyor. Modern atölyelerde ve seri üretim yapan kuruluşlarda ise seramiğin türü ve sır çeşidine göre değişik ısılarda otomatik olarak hazırlanan fırınlara, ürünler soğukken yerleştirilip pişiriliyor.Bir diğer önemli aşama da sırlama en basit tanımıyla seramik eşyanın, camsı bir tabaka ile kaplanmasına deniyor. Sırsız keramikler sıvıları sızdırdıkları için, tarih boyunca sırlama teknikleri çok fazla değişmeden günümüze kadar ulaşmış. Kum, sırın esas maddesi. Tabii daha iyi erimesi için içine kurşun ve çinko da katılıyor
Renklenmesi için, maden oksitlerin de katıldığı sır, içine katılan su ile akışkanlık kazanıyor. Çanakkale seramiklerinde kurşun sırlı ürünler çoğunlukta. Şeffaf ve mat renkli sırlar da kullanılmamış değil. Özellikle 19. yüzyıl ürünleri içinde tek renk sırla sırlanıp, üzerine kabartma çiçek, rozet gibi çeşitli şekillerin yapıldığı emzikli, atlı ve gaga ağızlı olarak adlandırılan testiler ince bir zevkin ürünü. Bunlardan atlı testiler şişkin gövdeli ince boyunlu, dik kulplu, ağzında stilize at başı, hatta gövdesi olan formlara sahip. Çoğunlukla şeffaf sır atılan bu testilerin ön yüzleri ve boyun kısımlarında kabartma olarak hazırlanmış, sonradan eklenmiş süsler, ağızda ise mitolojik kaynaklı olduğu sanılan kanatlı at biçimi bulunuyor.
Çanakkale Boğazı asya ve Avrupa kıtalarını birbirine bağlayan önemli bir su yolu olduğundan ilk çağlardan itibaren stratejik bir önem kazanmış ve tarihin her kesiminde uygarlık açısından etkin bir rol oynamıştır.
Tarihin ilk çağlarından beri insanların bu bölgede yerleştiği bilinmektedir. Ege kıyılarında yaşayan kavimlerin denizciliğe başlamaları sonucunda boğaza gelen Yunan gemiciler bur adak i halk ile ticari ilişkiler kurdular. Daha sonra boğaz kıyıları Atina hakimiyetine girdi. Bunu takip eden asırlar boyunca boğaz, elden ele geçerek Bizanslılara ulaşmıştır.
Osmanlı imparatoru Fatih Boğazın korunmasını sağlamak amacıyla en dar yerinde karşılıklı iki kıyıya kale inşa ettirmiş ve bu kaleden Trakya sahiline Kilitbahir ve Anadolu sahiline de Çanak-kalesi veya Fatih Sultan Mehmetin oğlu şehzade Mustafa tarafından inşaa ettirildiği için Sultaniye Kalesi denmiştir1452-53
Sultaniye Kalesi bugünkü Çanakkalenin kuruluşuna başlangıç olmuş. Şehir zamanla büyümüş, Fatih Sultan Mehmet bir cami ve hamam yaptırmıştır.Daha sonraki Hükümdarlar da, Çanakkale Boğazının önemini kavramış ve tarih boyunca ülke savunmasında gereken önemi göstermişlerdir.
Bu tarihten sonra Venediklilerin istilasına uğrayan boğaz, daha sonra Osmanlı-Rus savaşı sırasında da Çanakkale Savaşlarına sahne olmuş ve 1, Dünya savaşında Türk harp Tarihinin dönüm noktalarının en önemli sahnesi olmuştur. 1914 ve 1918 yıllar arasında Çanakkalenin sahil ve denizi başka hiçbir toprak parçasında olmayan bir trajedi yaşamıştır.Boğazın önemi Çanakkale savaşlarında bir kez daha anlaşılmış ve 1, Dünya savaşı sırasında düşman donanmaları 18 mart 1915de bozguna uğratılarak geçilmezliğini dünyaya duyurmuştur.
ingiltere ve Fransa Türk topraklarına ve milletine esaret zinciri vurmak azmi ile geldikleri Çanakkale Boğazında feci bir hezimetin acısını yaşayarak ülkelerine dönmek zorunda bırakılmışlardır.
Çanakkale tarihine mal olacak zaferlerini 1, Dünya Savaşı sırasında kazanarak tüm dünyaya Çanakkalenin geçilmezliğini ilan etmiştir. Fransız ve ingilizlerin çadır ve cephelerini terk ederek sessizce Türklere sezdirmeden çekilmeleri tarihe Şahane Çekilme olarak geçmiştir.
1, Dünya savaşı sonunda yapılan sevr ve Mondros antlaşmaları ile Boğazlar itilaf devletleri tarafından 1918 yılında işgal edilmiş, milli mücadelenin başarıya ulaşması sonucunda yapılan lozan Antlaşması ve Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile boğazdaki geçiş düzeni ülkemiz lehine sağlanmıştır.
Troya M.Ö.3000 yıllarında kurulan Troya M.Ö. 2500 yıllarında depremle yıkılmıştır. Bundan öncede yörede eski yerleşim yerlerinin bulunduğu bilinmektedir.
1, Troyadan önce kurulduğu sanılan Dardanos şehrinin Troyadan 100-150 yıl öncelere dayandığı düşünülmektedir Geçmişten günümüze süregelen efsanelerin bir çoğu hala tüm Dünyanın ilgisini çekmektedir.
Çanakkaleye 30 km. mesafede bulunan bu topraklarda M.Ö. 3000 yıllarından bu yana geçmişin anılarını gözlerinizin önüne seren bir uygarlık kalıntısı bulunmaktadır. Her geçen gün yüz binlerce insanın geçmişi yaşarcasına gezdiği Troya şehrinin kalıntılarını incelerken bu konu hakkında efsaneleri de günümüze taşımıştır.
Troya Efsanesi Mitolojiye göre Deniz Tanrıçası Thetis çok ama çok güzel bir tanrıçadır.Bir inanışa göre kahinler Thetisin doğuracağı erkek çocuğun babasından daha akıllı ve güçlü olacağını söylerler. Bu sebepten Tanrıların Kralı Zeus ve Deniz Tanrısı Poseidon, Aikosun oğlu Teselya Kralı Peleus ile evlendirmeye karar verirler.
Olimpos Dağında büyük bir şölen kurulur. Bütün tanrı ve tanrıçalar bu şölende eğlenirler.Yalnız Nifak Tanrıçası Erins bu görkemli törene davet edilmeye unutulmuştur. Öfkelenen Erins, üzerinde Tanrıçaların en güzeline yazılı altın elmayı şölen masasının üzerine gizlice bırakır. Şölen bir anda karışır. Bu, yıllarca sürecek olan Troya savaşlarının başlamasına sebep olarak gösterilir. Tanrıların Kralı Zeus olaya müdahale etme ihtiyacı duyar ve Gök Tanrıçası Hera, zeka Tanrıçası athena ve Aşk Tanrıçası afrodit arasından bu seçimin yapılmasını olaylardan haberi olmayan çoban Parise bırakır. Herşeyden habersiz sürülerini otlatan Parisin karşısına çıkan bu üç güzel Tanrıça elmayı, en güzel kadını seçmesi için Parise teslim ederler. Paris için bu çok zor bir seçimdir.
Parisi etkilemek için tanrıçalar, tarihte ilk kez karşılaşılan rüşvet olayını teklif ederler. Gök Tanrıçası Hera, Parise kendisini seçtiği takdirde Asyanın en güçlü krallığını vaad eder. Zeka Tanrıçası athena, bilgelilik, Aşk Tanrısı Afrodit ise, dünyanın en güzel kadınını vaad eder ve Paris dünyanın en güzel kadınına sahip olmak için elmayı Afrodite verir.Diğer tanrılar Parise çok kızmışlardır ve ondan öç almaya yemin ederler. Aradan günler geçer. Paris Sparta Kralı Menelausun genç ve güzel karısı güzel Helena aşık olur ve aşk tanrıçası Afroditin yardımlarıyla Helenai Truvaya kaçırırlar
Bunun üzerine Kral Menelausun kardeşi Agamennon Truvaya saldırır ve Truva savaşları başlar. Nifak Tanrıçası Erinsin saçtığı nifak tohumları yeşermiş ve Akatlarla Troyalılar karşı karşıya gelmişlerdir. Tarihin en kanlı savaşları cereyan etmiştir. Yıllarca süren bu savaşlar sonucunda Akhalılar, Troyalıları Savaş hilesi yapmadan yenmenin mümkün olamayacağını düşünerek bir tahta at içine en kahraman savaşçılarını saklayıp Troya surlarının önüne bırakırlar.
Akhaların kaçtığına inana Troyalılar tahta atı içeriye alarak eğlenmeye başlarlar. Erken gelen bu zafer sarhoşluğu içinde tahta atın içinden çıkan savaşçılar Troyalıları ga Fil avlar ve Troya kapıları Akha savaşçılarına açılır. Sonuçta Troya Akhalılarca işgal edilir. Kralı ve oğlu öldürülür. Hera ve Athena ettikleri yemini yerine getirirler. Kral Menelausda karısı Helena ya yeniden kavuşur.
toplum Hayatı Çanakkale batının sınırında olması sebebiyle yöre halkının savaşlar, göçler, ilticalar, turizm ve diğer sebeplerle karmaşık bir toplum yaşamına sahiptir. Değişik sosyal yapıya sahip olma sebebi olarak, çeşitli özellikteki insan gruplarına yurt olma nedenini gösterebiliriz. En önemlileri, halk deyimiyle Türkmenler, Yörükler, Göçmenler, Esmerler ve Yerliler diye isimlendirilir.Bu insan toplulukları, yaşayış, şart ve özellikleri birbiriyle kaynaşmış bir sosyal yaşantı oluşturmuştur.
Halkın bir kısmı balıkçıdır, bir kısmı nakliye işiyle uğraşır, bir kısmı da tarımla uğraşır. Yakın yıllara değin şenlik ve eğlence niteliğindeki etkinlikler, ildeki Ekonomik koşut olarak yerini büyük ölçüde panayırlara bırakmıştır. Başta Çanakkale il merkezi olmak üzere Biga, Bayramiç, Lapseki, Ayvacık, Çan, Yenice ilçelerinde ve bunlara bağlı yerleşim merkezlerinde Mayıs ayından başlayarak, Eylül sonlarına değin düzenlenmektedir. Bunlarda bir yandan ticaret yapılıp sanayi ürünleri sergilenirken, yerel özelliklerin tanıtılmasına da çalışılmaktadır.
Çanakkale Belediyesinin kültürel ve sosyal faaliyetler adı altında şehrimizde tiyatro grupları konuk edilmekte, ortak ve özel resim sergileri açılmakta, müzik grupları oluşturularak konser niteliğinde toplantılar yapılmaktadır. Ayrıca yaz aylarında Çanakkalenin simgesi olan Çanakkale Belediyesinin özverili çalışmaları ile her yıl gelişerek büyüyen Çanakkale Troya Festival Etkinlikleri de Çanakkalenin sosyal yaşantısını renklendirmektedir.Festival süresinde çeşitli ürünler sergilenmekte, müzik, tiyatro ve film gösterileri ve çeşitli sanat etkinlikleri yapılmaktadır.
Gelenek ve Görenekler Coğrafi konumu itibarıyla Çanakkale, ilk çağlardan bu yana, ulaşım bakımından önemli bir merkez olmuştur.Tarihte Çanakkalenin çeşitli kavimlerce bir geçit yeri olarak kullanıldığı ve bu unsurun zamanımıza kadar olan sürede, öneminden bir şey kaybetmeden geldiği görülür.
Bu yörede çeşitli Milletlerin yerleşmesi ve değişik kültürlerin kaynaşmasının nedeni Çanakkalenin yeri ve yerinin kendisine kazandırdığı zengin ulaşım olanaklarıdır.
Bir zamanlar, çağının gereği olarak istila yolları üzerinde bulunan Çanakkalenin önemi, şimdi zengin ulaşım olanaklarının varlığında kendisini bularak turizm alanında toplanmaktadır.
Çanakkale, sahip olduğu tarihi, turistik ve kültürel zenginlikleri ile yerli ve yabancı turistlerin daima gözdesi olmuş bir ilimizdir. Çanakkale Savaşlarının cereyan ettiği Gelibolu Yarımadası tarihi Milli Park alanında bulunan Türk anıt ve Şehitlikleri ile Yabancı Anıt ve Mezarlıkları, özellikle 18 Mart ve 25 nisan tarihleri arasında yoğun olarak turist akınına uğramaktadır.
Uygarlık tarihinin en eski el sanatlarından olan seramikçilik ve halıcılık, Çanakkale Folklorunun otantikliğini kaybetmeden en belirgin özelliklerini günümüze kadar taşımışlardır.
Çanakkale halkı gelenek ve göreneklerine sahip olduğu kadar modern görüşü de yansıtmaktadır. En belirgin özelliklerinden biri olan kadının cemiyet içerisinde ve aktif role sahip olduğu örneğini gösterilebilir. Sosyal düzenin gerektirdiği uyuma halkın tümü gönüllü katılmaktadır.
eğitim ve öğretim hizmetleri yönünden yüksek düzeyde olan ilimizde, M. Akif Ersoy ve Nedime Hanım Halk Kütüphaneleri, Güzel Sanatlar Galerisi, M. Akif Ersoy Tiyatro Salonu,Namık Kemal Tiyatro Salonu ve 500,Yıl Açık hava Tiyatrosu ile Çanakkale halkının kültürel gereksinimlerini büyük ölçüde karşılamaktadır.
Çanakkale doğumlu ünlüler Piri Reis 1465-1554 yılları arasında yaşamış, Türk denizci ve coğrafyacısıdır.Osmanlı Donanmasında çalışarak bir çok deniz savaşına katıldı. Akdeniz kıyılarını, adaları ve Atlas Okyanusunu ayrıntılarıyla gösteren başarılı haritalar çizmiştir.
A. teoman Alpay 1932 yılında doğmuştur. Babası Çanakkalenin ilk davavekillerinden Ahmet Beydir.Müzik çalışmalarını 1950li yıllarda yoğunlaştıran ünlü bestekar, 200ün üzerinde beste yapmıştır.
Bülent Dikmener 1937-1979 yılları arasında yaşamış gazetecidir.istanbul iktisat Fakültesinde ve ona bağlı Gazetecilik Enstitüsünde öğrenim gördü.Cumhuriyet Gazetesinde önce muhabirlik , daha sonra yazı işleri müdürlüğü görevi yaptı.istanbul Gazeteciler Cemiyeti ve Parlamento Muhabirleri Derneğinin üyesiydi.
Metin Erksan 1929 yılında doğmuştur.1952de istanbul Üniversitesi edebiyat Fakültesi Sanat tarihi Bölümünü bitirmiştir. Binnaz, Karanlık Dünya, Veyselin Hayatı, Susuz Yaz, Dokuz Dağın Efsanesi, Gecelerin Ötesi, Yılanların Öcü, Sevmek Zamanı, Kuyu gibi filmlere imza attı. Çalışmaları devam etmektedir.
Erol Günaydın 1933 yılında doğmuştur. Tiyatro ve sinema sanatçısıdır. Bir süre Galatasaray Lisesinde öğrenim gören Gün aydın, öğrenimini tamamlamadan sanat yaşamına atıldı.ilk kez Papaz Kaçtı oyunuyla sahneye çıktı. Halen değişik sinema, tiyatro ve dizilerde rol almaktadır.
Saniye Can 1930 yılında doğmuştur. Artık hayatta olmayan Can,Türk Halk Müziği dalında Çanakkalenin yetiştirdiği bir sanatçıdır.
Turizm Ege Denizini Marmara Denizine bağlayan Çanakkale Boğazının iki yakasına yayılan Çanakkale ili, doğal güzellikleri ile belirli bir turizm potansiyeline sahiptir.Dünyaca ünlü Troya kentinin yıkıntılarının da il sınırları içerisinde bulunması, Çanakkale turizmine tarihsel bir boyut getirmektedir.Ancak ildeki bu turizm potansiyeli yeterince değerlendirilememektedir.
Dış turizm açısından, Çanakkale Turizminin başlıca merkezleri, tarihsel Troya kenti yıkıntılarıdır. Ayvacık ilçesinde Behramkale yakınlarındaki antik çağlardan kalma Assos yıkıntıları ve Çana 50 km. kadar uzaklıktaki Aleksandria Troas yıkıntıları, ilin öteki tarihsel-arkeolojik zenginlikleridir. Yabancı turistlerin büyük çoğunluğu buraları ziyaret etmektedir.
Çanakkale karayoluyla ilimize ulaşım güneyden izmir ve Balıkesire, doğudan bursa ve istanbula, batıdan Trakya üzerinden istanbul ve Edirneye bağlıdır.Çanakkale Boğazında Eceabat ile Çanakkale il merkezi arasında çalışan arabalı vapurları, iki yakadaki karayolları arasında bağlantıyı kurar. istanbul, ankara, izmir, bursa, balıkesir ve hemen hemen Türkiyenin her yerine düzenli ulaşım yapılmaktadır.Gökçeadaya ulaşım, Çanakkaleden kalkan feribotla, Bozcaadaya ulaşım ise Odunluk iskelesinden yapılmaktadır.
iç ve dış turizmde son zamanlardaki canlanma Çanakkale için umut vericidir Tarihi Yerler ve Eserler Çanakkale Arkeoloji Müzesi Kültür Bakanlığına tahsisli 1961 yılında kurulan müzede, çevreden derlenen tarihsel yapıtlar, Truva Kenti, Dardanos Tümülüsü ve Bozcaada mezarlık kazısı buluntularının yanı sıra çeşitli heykeller, seramik, cam,madeni yapıtlar ve mezar taşlarından oluşan 23,500 eser sergilenmektedir.
Çanakkale Atatürk Müzesi Çanakkalenin Eceabat ilçesi merkez bucağına bağlı Bigalı Köyün de, Mustafa Kemalin 19, Tümen karargahı olarak kullandığı evde açılan müzede Atatürkün çalışma ve yatak odalarının yanı sıra giysileri, günlük eşyaları ve fotoğrafları sergilenmektedir.
Çanakkale Askeri Müzesi Kale içinde kurulan müzede Osmanlı silahlarının yanı sıra 1, Dünya savaşından kalma savaş araçlarının sergilendiği müzede Almanların Abdülazize hediye ettikleri sultanın tuğrasının işlendiği top kaması da bulunmaktadır.
Kabatepe Tanıtım Merkezi 1987 yılında kurulmuştur 712 eserin sergilendiği merkez, Milli Park Müdürlüğüne bağlıdır Şehitler Abidesi Müzesi Orman Bakanlığına tahsisli olan müzede 1824 eser sergilenmekte olup kuruluşu 1971 yılındadır.
Çanakkale Etnoğrafya Müzesi 2000 yılı içerisinde açılması planlanıyor Çimenlik Kalesi Askeri Müzesi 1462 tarihinde Fatih Sultan Mehmet tarafından Çanakkale Boğazının kontrolü için Anadolu Yakasında inşa ettirilmiştir. Günümüze kadar iyi bir şekilde korunmuş olan bu yapı, Boğaz Komutanlığının sorumluluğundadır.
Nara Kalesi Milli Savunma Bakanlığı tahsisli olup Anadolu yakasında bulunmaktadır.Boğaz savunmasını takviye etmek üzere 3, Selim zamanında yapımına başlanmış 2, Mahmut zamanında bitirilmiştir.
Kumkale Kalesi Milli Savunma Bakanlığı tahsisli olup Boğazın girişinde Anadolu yakasında bulunmaktadır. 4, Murat zamanında yapılmıştır.
Kilitbahir Kalesi Kültür Bakanlığı tahsisli olup Çimenlik kalesinin karşısında Rumeli yakasında bulunmaktadır. 1463 yılında Fatih Sultan Mehmet tarafından inşa ettirilmiştir.
saat Kulesi Kent merkezinde, 1897 yılında italyan Konsolosluğu da yapan Vitalis isimli tüccar tarafından parası ödenerek inşaa edilen Saat Kulesi, Ayvalık taşından yapılmış olup, dört cephesinde de birer adet saat bulunmaktadır. Kare planlı aşağıdan yukarıya doğru incelen bir görüntüye sahiptir. Gövdesi dikdörtgen silmelerle beşe bölünmüştür. En üstte çanın asıldığı çokgen gövdeli kubbeli köşk yer alır. Onun altında dört yönde yuvarlak kadranla saat bulunur.
iki ve üçüncü katlarda birer, hafif sivri kemerli aydınlık pencereleri ile ikinci katta bir balkonu vardır. En altta güney cephede bir kapı, kuzeyde basamaklı silmeli çeşme nişi görülür. Çeşmenin mermer kurnası ve ayna taşı vardır.
Aynalı Çarşı 1889 yılında 2, Abdülhamitin padişahlığı sırasında, Çanakkalenin önde gelen Yahudi ailesinin bir üyesi Halyo tarafından inşa ettirildi.Doğrulanmayan bir iddiaya göre de çok daha önceleri yapıldı ve Evliya Çelebi, seyahatnamesinde Çarşıdan söz etti. ilya Halyo ise söz konusu tarihte çarşıyı onarttı ve kullanıma açtı. Bazı anlatımlara göre Gelibolu Çıkartması sırasında Mart 1915te ingiliz zırhlısı Quenn Elizabethin Çanakkale çevresindeki Türk tabyalarını bombardımanı sırasında yıkıldı. 1921den sonra bir dönem giriş kapısı dışında büyük ölçüde yıkık olarak kaldı ve çarşı olarak kullanılmadı. Resmi kayıtlarda Bedesten arsası olarak yer aldı, daha sonra bu arsa üzerinde 14 dükkan inşa edildi.1967 yılında kadastro uygulaması yapıldı ve Çarşının ilk krokisi çizildi. Çarşının tüm yazılı ve sözlü anlatımlara göre özgün durumunun tipik bir arsada olduğu ve istanbuldaki Mısır Çarşısının Minyatürü olduğu belirtilmektedir.Üzerinin küçük kubbelerden oluştuğu, çokgen köşeli pencerelerle doğal aydınlanmanın sağlandığı belirtilmektedir.
1967deki onarım sırasında bir benzetme olarak kullanılmaktadır. Çarşı içerisindeki dükkanlarda çok eskiden ayna satılmasından bu benzetmenin yapıldığı sanılıyor. askerlerin çarşıya çıktıklarında buralardan cep aynası satın almaları halk arasında bu şekilde anılmasına sebep olmuştur.
Çanakkale içinde aynalı çarşı Ana ben gidiyom düşmana karşı dizeleri ile başlayan türkünün Çanakkale Savaşlarına katılan Kastamonulu bir asker tarafından söylendiği de belirtilmektedir.
Hasan Mevsuf Bataryası Dardanos mevkiinde boğaza hakim tepede bulunmaktadır. Batarya 2 tane 15lik, 3 tane 5 lik toptan teşekkül etmektedir.
Turgut Reis Bataryası Güzelyalı sırtlarındaki çamlık alana monte edilmiş olup batarya 2 tane 28lik toptan oluşmaktadır Mesudiye Bataryası Güzelyalı Karayolları kampın üzerindeki tepede olup Batarya mesudiye zırhlısından sökülen 2 tane 15 lik toptan teşekkül etmektedir.
Mecidiye Tabyası Kilitbahir Kalesinin 500 metre ilerisinde bulunmaktadır. Bataryanın önünde Batarya erlerinden 215 kiloluk mermiyi kucaklayan Koca Seyit Seyit Onbaşı heykeli bulunmaktadır.
Namazgah Tabyaları Kilitbahir Kalesinin bitişiğinde bulunmakta olup 16 toptan oluşur Seddülbahir Tabyası Ertuğrul Koyu Tabyası ve intepede bulunan Top çam Tabyasında Çanakkale savaşlarında kullanılan toplar bulunmaktadır.
Çanakkale Kentinin Adları Üzerine Bugün Biga Yarımadası olarak adlandırılan, içinde Çanakkale kentini de barındıran bölgenin tarihte bilinen en eski adı Troastır. Antik dönemin ünlü coğrafyacısı Strabon bu bölgenin sınırlarını
Kyzikeneden Erdek Aisepos Gönen Çayı ve Granikos Biga Çayı çaylarından, Abydos ve Sestosa kadar uzanan bölge.. olarak verir. Burası kaba hatlarıyla Erdek Körfezi ve Edremit Körfezine çizilen hayali çizginin Batısında kalan bölgedir.
Çanakkale kenti ise tarihte Çanakkale Boğazı ile özdeşleşmiştir. Bu nedenle bilinen en eski ad Çanakkale Boğazına aittir. Boğaza verilen en eski ad olan Hellespontos Yunan mitolojisinde altın postu aramaya giden Argonotlar efsanesi ile bağlantılıdır. Azra Erhat, Mitoloji sözlüğünde efsaneyi şöyle anlatır Altın Post, bir zamanlar kral Athamasın çocukları olan Pihriksosla Helleyi sırtına alıp Yunanistandan Karadenizdeki Kolkhis Kafkasya ülkesine kaçıran kanatlı koçun postekisidir. Kız kardeşi Helle boğazları geçerken denize düştükten sonra Pihriskos tek başına Kolkhise varır. işte Helle denize düştükten sonra boğazlarda Helle Denizi anlamında Hellespontos dendiği söylenir. tarihçi Herodotos da boğazdan bu adla bahseder. Bu isim bazen istanbul Boğazı için de söylenir. Hellespontos ismi Doğu Roma imparatorluğunun sonuna kadar kullanılır.
Adlandırmada bazı karışıklıklar yaşanır. Deniz haritalarında boğazın çok defa isimsiz bırakıldığı görülür. Bazılarında Romania Boğazı, bazen de, Abydostan kaynaklanan Aveo Boğazı, haçlı seferleri sırasında da St. George Boğazı adlarına rastlanır. Genel olarak Orta çağda istanbul Boğazına verilen isimler Çanakkale Boğazı için de kullanılmıştır.
Avrupalılarca boğaza verilenDardanelles kaynağı ise troia krallarından Dardanosa bağlanır. Hemerosun ilyadasında Dardanostan şöyle bahsedilir
Bulut devşiren Zeus baba oldu ilkin Dardanosa Dardanos kurdu Dardanieyi O zamanlar kutsal ilyon yoktu Ölümlü insanların büyük kenti yoktu ovada.
Dardanoslular çok pınarlı idanın eteklerinde otururdu Dardanostan Erikhtonios doğdu, kral oldu En varlıklı adamı oldu ölümlü insanların
Dardanel adı da Dardanos şehrinden gelmektedir. Zamanla tarihin karanlığına gömülen bu şehir yerine, sonraları boğazın en dar yerinde inşa edilen karşılıklı Türk kaleleri de Dardanelia olarak adlandırılmıştır. Osmanlı eserlerinde boğazın adı genellikle Akdeniz Boğazıdır. Katip Çelebi buradan sadece boğaz diye bahseder.
14. yüzyılda Türkler tarafından boğazın en dar yerinde inşa edilen kaleye ve bunun yanında oluşan şehre Kale-i Sultaniye denilmesi sebebiyle boğaz da aynı adla anılır. 1470-1554 yıllarında yaşamış Türk denizcisi Piri Reise ait en eski haritalarda, Kilitbahir ve Kale-i Sultaniye adları geçer. 17. Yüzyılda seramik üretimi ve ticaretiyle ünlenen kent, sonraları Çanak Kalası olarak adlandırılmış, bu ad sonraları Çanakkaleye dönüşmüştür. Boğazda Çanakkale Boğazı olarak adlandırılırken Avrupa kaynaklarında genellikle yanına parantez içerisinde Dardanelles kelimesi yazılmıştır.
Tarihi süreçte Çanakkale kent dokusunun oluşumu Çimenlik kalesinin 1462 yılında inşaasına başlanması, kentin ilk nüvesinin de oluşması anlamına gelir. Boğazların ve kalenin savunulmasında görevli asker ve idari kökenli Müslümanların oluşturduğu ilk mahalle Fatih Camisi ve civarına kurulan Cami-i Kebir mahallesidir. Aynı dönemde kurulan bir başka mahalle ise, kalenin inşaasında görev alan çingenelerin oluşturduğu Cami-i Kebir mahallesi ile Sarıçay arasında yer alan Çay mahallesidir.
Bu iki mahallenin oluşumu sonrasında, denizcilik işlerinde yoğun olarak uğraşan Rumların kente geldikleri ve Cami-i Kebir mahallesinin kuzeyine yerleşerek Rum mahallesini oluşturdukları gözlenir. Aynı dönemde kente gelen Ermeniler, Cami-i Kebir ve Çay mahallelerinin doğusuna, Zafer meydanı kilise civarına yerleşir ve Ermeni mahallesini oluştururlar. Kentin ticari aksi ise belirmeye başlar ve kalenin hemen kuzeyinden başlayıp doğu yönünde gelişen Çarşı mahallesi oluşur. Öbür yandan kentin ihtiyaçlarını karşılayan küçük sanayi, Sarıçay kenarında ve Ermeni mahallesinin güneyi ile Çay mahallesinin doğusundaki bölgede el zanaatları mahallesi olarak yer alır.
18.yya kadar tarihi gelişimini bu şekilde sürdüren kentin, kimliği oluşmaya başlar. Öbür yandan boğazlarda artan ekonomik faaliyet, kentin zenginleşmesini ve liman kenti olma özelliğini ortaya çıkartır. Bu dönemde mevcut mahallelerin gelişerek büyüdüğü gözlenirken, iki farklı kesim kente yerleşir. Bunlardan birincisi, ticari aktivitede rol üstlenen Yahudilerdir. Yahudiler, kentin en doğusuna yerleşerek Musevi mahallesini oluştururlar. ikincisi ise, artan boğaz ticaretini yönlendirmek üzere kente gelen ve sayıları 20yi bulan ticari ataşeler-konsoloslardır. O dönemin Avrupa ülkelerinin elçisi durumundaki bu kişiler, denizle olan yoğun ilişkileri dolayısıyla kordon boyunca ve kentin kuzey aksında, ticari ateşelikler mahallesini oluştururlar.
19. yy Çanakkalesi güvenli bir kenttir. Ancak Osmanlı imparatorluğu çöküş dönemini yaşamaktadır, Kırım, Balkanlar ve Ege adalarını güvensiz bulan Müslümanlar kente gelmeye başlar. Bu dönemde Sarıçayın güneyindeki bölgede Tatar mahallesinin oluştuğu gözlenir. Bölge dışında yaşanan savaş karmaşasına rağmen Müslümanlar dışındaki farklılıklar kenti terk etmez, hatta genişlemesini sürdürür. Bu genişlemeyi sürdürenlerden birisi de Rumlardır. Şimdiki Cumhuriyet Meydanı ve civarının müslüman mezarlığı olması dolayısıyla, ilk yerleşim alanına sığamayan Rumlar, bu bölgeyi atlayarak şimdiki istiklal ve Cumhuriyet ilkokullarının olduğu bölgede yeni bir Rum mahallesi kurarlar.
Ancak bu durum uzun sürmez ve 20. yy başından itibaren başlayan savaşlar dönemi, yaklaşık 50 yıllık bir dönemde Çanakkalenin harap olmasına yol açar. Savaşlar, uluslaşma süreci ve din-dil-ırk birliği ülküsü, güvensiz ortam, Müslümanlar dışındaki farklılıkların kenti terk etmelerine neden olur. Özellikle Balkanlar ve Ege adalarından kente gelen göçmenler mevcut kenti sahiplenir, fiziksel dokuyu fazla değiştirmeden kente yerleşir.
Cumhuriyet Dönemi Kent Dokusunun Oluşumu ikinci dünya savaşı döneminde askeri bir yığınak haline gelen Çanakkale, savaşın bitmesiyle modern planlı kentleşme sürecine başlar. 1949 yılında yapıldığı görülen ilk plan ile özellikle Cumhuriyet meydanının, Cumhuriyet ideolojisine uygun düzenlemesi yapılır. Kentin ticaret, sanayi, konut alanları gibi ana işlevlerinin gelişme süreci ve yapılanma koşulları belirlenir. Bu planlama kentin mevcut dokusunun düzenlenmesini kapsar, yeni gelişme bölgelerini belirlemez.
1950li yılların ortalarına gelindiğinde aynı ilkeleri koruyan yeni bir planlama süreci başlar ve belirlenen konut alanları aynı yönde büyütülür. Özellikle hastane Bayırı mevkii rantı yüksek bir kentsel alan haline gelirken, Barbaros Mahallesi kırsaldan gelen ailelerin yapılandığı alan haline dönüşür. Kent rantının artmasıyla yapı yükseklikleri artar, araç trafiği kent dokusunu belirler. Bu durum tarihi kent dokusuna da planlamayla ve ope rasyonel olarak müdahaleyi getirir. 1970li yılların ortasında yapılan imar planları tarihi kent alanlarındaki bazı sokakların değişmesine, eski yapıların yüksek ve büyük kütleli yapılaşmaya dönüşmesine yol açar.
1980li yılların ilk yarısı bu sürecin devamıdır, ancak 1985 yılında değişen imar yasası ile planlama yetkisi belediye meclisine devredilir ve yeni bir süreç başlar. Bu süreç genel planlamadan, mevzii planlamaya geçiş, hatta her isteyenin talebi kadar özgürleşebildiği bir yapı düzeni ve kentsel dönüşümün önünü açar. Plan yasal kılıflar için kullanılan bir araçtır, kent rantı ise kentsel dokunun temel belirleyicisi konumuna gelir. Kentin mevcut dokusunda yapılan müdahaleler dışında, her yönde yapılaşma artar. Özellikle yeni Gelişim alanlarında oluşan kooperatifler, iç yollu site anlayışı yeni bir kent dokusu oluşturur. Kent rantına dayalı, planı da bunun aracı olarak gören anlayışın günümüzde de devam ettiği genel olarak söylenebilir