Besim Atalay Hayatı? Türk dil bilimci, yazar. 1882 de Uşakta doğdu. ilk ve orta tahsilini Uşakta yaptı. Medreseye girdi. istanbula gelerek Şehzade Camiinde, Müderris Çarşambalı Hacı Ahmed Efendinin derslerine devam etti. Darülmuallimine öğretmen okulu girerek mezun oldu. Medrese derslerine devam ederek icazet diploma aldı 1909. icazet aldıktan sonra, Konya Muallim Mektebinde Fenn-i Terbiye hocalığına başladı. Trabzon, Ankara muallim mekteplerinde müdürlük yaptı. istanbul Darüşşefaka Lisesinde Ulum ve Ahlak-ı Diniyye öğretmenliği yaptı.
Besim Atalay Hayatı
Konya Öğretmen Okulu Müdürlüğüne tayin oldu. Daha sonra Maraş, içel, Niğde Milli Eğitim Müdürlüğü görevlerini yaptı. Silifkede Müdafaa-i Hukuk Cemiyetini kuranlar arasında bulundu. istiklal Savaşı sırasında Uşaka giderek, milli mücadele için faaliyete başladı. Ankarada toplanan Birinci Büyük Millet Meclisine Kütahya millet vekili olarak girdi. Bu görevi yedi dönem sürdürdü. Milli Eğitim Bakanlığında Kültür Hars Müdürlüğü yaptı. Bu görevdeyken, halk ağzındaki konuşulan kelimeleri derledi. TDK de yönetici olarak çalıştı 1933-1951. Aynı zamanda DTCF ve Polis Enstitüsünde Farisi dersleri verdi. 7 Kasım 1965te Ankarada öldü.
Besim Atalay Arabi ve Farisi biliyordu. Fakat Türk dilinin sadeleşmesi yolunda sürekli çalıştı. Tartışmalara girdi yazılar yazdı. Türk dilinin dilbilgisi, sözlük bilgisi ve filolojik özelliklerini ihtiva eden kitaplar yazdı. Din bilgisi az olduğu halde, dini konularda söz söylemesi ilim çevrelerinde tenkide uğradı.
Eserleri
- Türk Dili Kuralları
1931,
Türkçemizde -men-man 1940, 3 Türk Dilinde Ekler ve
Kökler Üzerinde Bir Deneme 1942, 4 Türkçede Kelime Türetme Yolları, 5 Divanü
Lügat-it- Türk Tercüme 1943, 6 Hilafet, Saltanat ve Cumhuriyet Hakkında 1923, 7 Türk Dili
ile ibadet 1961, 8 Kuran Tercümesi Tanrı Kitabı
1962, 9 Tarikat Bektaşilik ve Edebiyatı
1921, 10 Baş Belaları
Üç perdelik oyun
Türk Diline Katkıları
Kâşgarlı Mahmut’un büyük eseri Divanü Lûgati’t-Türk, Araplara Türk dilini öğretmek amacıyla yazılmış bir sözlüktür. Dilimizin bilinen ilk sözlüğü olan bu eserde Türkçe kelimeler Arap sözlükçülük kurallarına göre sıralanmaktadır. Eser, Besim Atalay tarafından Türkiye Türkçesine çevrilmiştir. Çeviride önce Türkçe kelimenin Arap harfleriyle yazılışı daha sonra okunuşu ve diğer açıklamalar yer almaktadır. Birinci cildi 1939’da, ikinci cildi 1940’ta, üçüncü cildi ve tıpkıbasımı 1941’de, dizin cildi olan dördüncü cildi de 1943’te basılmıştır. Dizinde sözlükte geçen bütün kelimeler, yeni Türk alfabesine göre sıralanmış, anlamları verilmiş ve ekleriyle birlikte geçtiği yerler gösterilmiştir.
Divanü Lûgati’t-Türk ve Kitâbü’l-İdrâk’ten sonra üçüncü önemli eser olan, 15. yüzyılın ilk yarısında (Hicri 829’dan önce) Araplara Türk-Kıpçak dilini öğretmek amacıyla yazılmış Et-tuhfetü’z-Zekiyye Fi’l-Lûgati’t-Türkiyye iki bölümden oluşmaktadır. İlk bölüm sözlük, ikinci bölüm ise Türkçenin dil bilgisiyle ilgili bilgilerinin verildiği bölümdür. Besim Atalay tarafından Türkiye Türkçesine çevrilen eser 1945 yılında yayımlanmıştır.