Bayburt Tarihi? Bayburtun Tarihçesi?

Mevcut kaynaklara göre Bayburt Şehrinin tarihi M.Ö. 3000 li yıllara kadar uzanmaktadır. Şehir Azziler tarafından kurulmuştur. Bayburt, M.Ö. 770-665 yılları arasında Kimmer ve iskitlerin akınlarına uğramıştır. Daha sonra bölgeye Haldiler hakim olmuştur. Kısa bir süre Medlerin eline geçen bölge daha sonra Pers hakimiyetine girmiştir

Xenophan, Anabasis adlı eserinde Bayburttan büyük, kalabalık ve zengin bir şehir olarak bahsetmektedir. O zamanki adı Gymnias olan Bayburt bir iskit şehridir. iskitler bizim saka olarak tanımladığımız Türklerdir. Bayburt yaklaşık olarak 5000 yıllık bir Türk şehridir.M.Ö.2 Y.Y. dan itibaren Pontus krallığına bağlı olan Bayburt M.Ö. 40lı yıllarda Roma hakimiyetine girmiştir. Urartular tarafından yapılan Bayburt Kalesi Roma imparatoru Justinianus döneminde onarım görmüştür. M.S. 705 yılında Emevilerin eline geçen Bayburt 715 yılında Bizanslılar tarafından geri alınmıştır. 850 yılından sonra Türklerle Bizanslılar arasında sürekli savaşlara sahne olan bayburt, artık müslüman Türklerin yerleşmeye başladıkları bir yer olmuştur.1048 yılına gelindiğinde bölge artık yoğun Türk nüfu suyla meskundur. 1054 yılında Bayburt Selçuklular tarafından fethedilmiştir

1081 yılında Bayburt Selçuklu Devletine bağlı olan Saltuk oğullarının ve ardından Mengücek oğullarının egemenliğine girmiştir. Daha sonra Danişmentlilerin , ondan sonra da Bizanslıların eline geçen Bayburtu trabzon Valisi Teodor Gabras geri alarak kendi egemenliğini ilan etmiştir. Bayburt Moğol istilasıyla büyük bir yıkıma uğramıştır. 60.000 kadar Türkmen kitlesinin yerleştiği Bayburt Bölgesinden , 1000 kadar Türkmen bölgeye zarar veriyor gerekçesiyle denizli taraflarına gönderilmişlerdir. Anadolu Selçuklu Sultanı Süleyman Şah ın kardeşi Mugusiddin Tuğrul Şah 1200 – 1230 yılları arasında Bayburt kalesini yeniden yaptırırcasına tahkim ettirmiştir.Bayburt Kalesine Çin-ü Maçün kalesi de denilmektedir. Bunun sebebi kalenin Batı ve Güney dış yüzeylerinde tezyinat olarak mor firüze çinilerin kullanılmış olmasıdır.

Bayburt 14. Y.Y. da Akkoyunlu Devletinin kuruluş ve tarih sahnesine çıkış yeri olmuştur. Akkoyunlu idaresi 17 ekim 1514 te Yavuz Sultan Selim in veziri Bıyıklı Mehmet paşanın Bayburtun fethiyle görevlendirilmesine ve fethin gerçekleşmesine kadar sürmüştür. Fetihten sonra Osmanlılarca sancak Merkezi yapılmış erzurum, Tekman ve ispir Bayburta bağlanmıştır.Bayburt ziyaret eden Evliya Çelebi Fatihin 3000 Tireliyi Bayburtta iskana mecbur ettiğini yazmaktadır.

1828 yılında Ruslarca işgal edilen Bayburt Serasker Osman Paşanın topladığı kuvvetlerle Rusları Aydıntepe de büyük bir bozguna uğratmıştır. Ancak daha sonra takviye kuvvetlerle geri dönen Ruslar , Serasker Osman Paşayı Kelkite kadar geri çekilmek zorunda bırakmışlardır. Ruslar Aydıntepe de yenilmenin etkisiyle Bayburtu, yakıp yıkmışlardır. Fransız gezgin Texie Rusların bu tahribatını anlatmaktadır. Bu işgalin acısı Bayburtlu Zihni nin ünlü koşmasında dile getirilmektedir.Vardım ki yurdumdan ayağ göçürmüş Yavru gitmiş ıssız kalmış otağı Camlar sikeşt olmuş, meyler dökülmüş Sakiler meclisten çekmiş ayağı

Rus işgali Ekim 1829 yılına kadar devam etmiştir. Kale içindeki mahalle bir daha onarılamayacak ve içinde yaşanamayacak şekilde tahrip edilmiştir. 1. dünya savaşında Rus kuvvetleri 2 mart 1916 tarihinde Kop a varmışlar, burada Türk askeri ve Bayburt halkı büyük bir direnme göstermiş ve bu savunma tarihe 2.Plevne Savunması olarak geçmiştir.

16 Temmuz 1916 da Bayburta, giren Rus Kuvvetleri ve onların işbirlikçisi Ermeniler halka pek çok zulüm yapmışlardır. Ermeniler 1918 yılının Şubat ayında yüzlerce Bayburtluyu Taş mağazalara doldurmuşlar ve diri , diri yakmışlardır. Bayburt bu işgalden 21 Şubat 1918 tarihinde kurtulmuştur. Bu işgal esnasında muhacir olarak Anadolunun iç kesimlerine giden Bayburtlular kurtuluşla birlikte yurtlarına geri dönmüşlerdir.

Çorumdan dönenler Çorumda gördükleri saat Kulesinin bir örneğini de Bayburtta, yaparak Türkiye Cumhuriyetinin 1. kuruluş yıl dönümü olan 29 Ekim 1924 yılında hizmete sokmuşlardır. 1927 ye kadar Erzurum a bağlı olan Bayburt bu tarihte Gümüşhaneye bağlandı. 21.06.1989 tarihinden itibaren 3578 sa yılı yasa ile il statüsüne kavuştu.

Şehrin bu gün bilinen isminin Ortaçağ Ermeni kaynaklarında Payberd, Bizans kaynaklarında Payper , Baberd, Paypert. XXII. Yüzyıl sonlarında bu bölgeden geçen marko Polo nun seyahâtname sinde Painpurth, Baiburt. Arap kaynaklarında Bâbirt, II. Mesud adına 1291 de basılan bir parada Baypırt. Akkoyunlu tarihinden bahseden çağdaş eserlerde Papirt şeklinde geçen kelimenin son hecesi Berd in yüksek kale anlamına geldiği bilinmekteyse de ilk hecesine bir mana verilememektedir. 1647 yılında şehri ziyaret eden Evliya Çelebi Bayburt adının zengin manasına gelen Bay belde manasına gelen yurt gibi iki kelime ile izah eder. Osmanlı dönemine ait kaynaklar ise ismi bu günkü söylenişine uygun olarak Bayburt şeklinde kaydederler