Aydınlatma Araçları Nedir
Toplayıcı ışıldaklar yönelmeli olarak ve sınırları iyi belirlenmiş ışık üretirler. Çoğu stüdyo aydınlatma işlemleri iki temel tip toplayıcı ışıldakla sağlanır, 1-Fresnel toplayıcı ışıldak 2-Söbemsi (elipsoidal) toplayıcı ışıldak.
Fresnel Toplayıcı ışıldak
“Adını, 19 yy.’ın başlarında fizikçi Augustin Fresnel’den almıştır.Fresnel, ışıldakların üstüne takılmak üzere mercek keşfetmiştir.”(Zettl,1992,s.152). Fresnel ışıldaklar dengeli, esnek ve yüksek ışık çıkışına sahiptir.Bu tip ışıldağın ışık demeti dar veya geniş olarak ayarlanabilir, bunu toplayıcı-odaklayıcı araçlar sayesinde gerçekleştirir.
Ampul ve mercek arasındaki uzaklık değiştirilerek, ışık demetini yumuşak veya sert olması ayarlanabilir.Birçok fresnel toplayıcı ışıldaklar bu değişikliği sahip olduğu ampul reflektörüyle gerçekleştirir.Bazıları ise döndürme çubuğu , döndürme halkası veya tokmağı (knob) kullanır.
Toplayıcı ışıldak pozisyonunda ışık demeti yaygın pozisyondakine göre daha yönelmeli ve keskindir.Yaygın pozisyon ışık demetini yumuşatır ve aynı zamanda objenin üzerine düşen ışık miktarını azaltır.
Aydınlatma aracı kapalıyken ışık demetinin ayarı çok iyi yapılamaz, fakat açıkken ise sıcak olan elektrik teli şoklara çok fazla duyarlıdır.Küçük toplayıcı ışıldakların bazı çeşitlerinde sahip oldukları basit kaldıraçlar sayesinde yatay ve dikey olarak hareket ettirilerek yaygın pozisyondan toplayıcı pozisyona hızlı bir şekilde geçilebilir.
Fresnel toplayıcı ışıldaklar gerekli aydınlatma derecesine göre ayarlanabilir. Büyük olanları küçüklerine göre daha fazla ışık üretirler.Fresnel ışıldaklar ampullerin watt gücüne göre ölçülendirilir. “Örneğin , yapımda 1K fresnel kullanılırken, ampul değiştirilerek 2K fresnel elde edilebilir”(Jackman,2002,s.57). Bu değişikliği gerçekleştirmek için her zaman ışıldak soğuyana kadar beklenmelidir.
Kullanılacak aydınlatma araçlarının büyüklüğünü belirleyen bazı faktörler vardır 1-Kamera çeşidi ve görüntü yaratıcı aletlerin hassaslığı, 2-aydınlatma aracının nesneye göre uzaklığı,3- giysinin , nesnenin vb. yansıtma derecesi.
Birçok büyük televizyon stüdyolarında, en büyük fresnel ışıldak 5K olanıdır.En çok kullanılan ışıldaklar ise 1K ve 2K olanlarıdır.
Söbemsi (Ellipsoidal) Toplayıcı ışıldak
Toplayıcı ışıldakların bu çeşidi keskin sınırları iyi belirlenmiş ışık demeti sağlarlar. “ÖrneğinStüdyoda yansımasız bir ışık havuzu yaratılmak istenirse , kullanılması gereken araç , söbemsi toplayıcı ışıldaktır.
Fresnel ışıldaklarda olduğu gibi söbemsi toplayıcı ışıldakla da toplu veya yaygın ışık demeti elde edilebilir.
Aracın içindeki ışığı kaydırmak yerine söbemsi ışıldakta mercek yakınlaştırılıp uzaklaştırılır.Bazı söbemsi toplayıcı ışıldaklar aynı zamanda biçim-projektörü olarak kullanılabilir”(Zettl,1992,s154).Söbemsi toplayıcı ışıldaklar oymalı örtüyle (cookie) iyi bir ekip oluşturur.Bu örtü ışık kaynağının önüne yerleştirildiğinde istenen noktaya göre ağaç, yaprak , ev vb. cisimlerin gölgeleri düşürülmüş olur.Söbemsi toplayıcı ışıldaklar 500 WATT’tan 2KW’ a kadardır.
izleyici ışıldak
Bazı zamanlar televizyon şovlarında izleyici ışıldaklara tanık oluruz, bu ışıldaklar kullanıldığında güçlü ve özel etki yaratırlar.izleyici ışıldak genellikle hareketi izler .Örneğin dansçıları.Küçük stüdyolarda ayrıca söbemsi ışıldakla izleyici ışıldağın verdiği etki yaratılmak istenebilir.
Yaygın ışıldaklar (FLOODLıGHTS)
Yaygın ışıldaklar büyük miktarda ve yüksek yaygınlıkta ışık üretirler .Yaygın ışıldaklar şık ve gölge alanları arasında dengeyi ayarlar .Aynı zamanda yaygın ışıldaklarla toplayıcı ışıldakların ışık demeti ayarlanabilir bu sayede kazara diğer çekim alanlarına ışığın sızma oranı minimize edilir.Dört tip yaygın ışıldak vardır.1-kepçe(scoop),2-yaygın-küme ışıldak(Floodlight bank),3-dağınık ve yumuşak ışıldak,4-sıra ışıldak(strip).
Kepçe ışıldak
Kepçe ışıldaklar geçmiş zamanda en çok kullanılan yaygın ışıldaklardı.Hala birçok stüdyoda kullanılmaktadır (Zettl,1992,s.156). Kepçe herhangi bir merceğe sahip değildir. Buna rağmen dengeli ve yönelmeli ışık demeti üretirler.
iki çeşit kepçe ışıldak vardır 1-Sabit odaklı, 2- ayarlanabilir odaklı kepçe ışıldaklar. Sabit odaklı kepçe ışıldaklar ışık demetinin kolayca ayarlanabilmesine izin vermez.Kepçenin önüne yayındırıcı örtü konularak ışık demetinin yayılma oranı yükseltilir.Kepçe ışıldaklar 1K’dan 2K’ta kadardır.
b-Dağınık ve Yumuşak ışıldaklar (The Broad and The Softlight)
Dağınık ve yumuşak ışıldaklar yüksek dağınıklıkta ışık üretirler .Dağınık ışıldaklar bir sıra kepçe ışıldağın yaptığı görevi üstlenir.Bu tip ışıldaklar ışık demetini kontrol etmekle beraber , geniş alanları dağınık ışıkla aydınlatır.Küçük dağınık ışıldaklar , büyük dağınık ışıldaklara göre daha fazla yönelmeli ışık demeti yayarlar.
Yumuşak ışıldaklar, ileri yaygınlıkta ışık üretmek için kullanılır.Arka kısmında yayma reflektörü bulunur.Yumuşak ışıldaklar değişik büyüklükte ve varyasyonda floransan tüplere sahiptir.Bu tip ışıldaklar düşük renk ısısıyla kullanılır.
Yaygın Küme ışıldaklar (The Floodlight Bank)
Yaygın küme ışıldaklar, bir dizi yüksek yoğunluktaki dahili reflektör lambanın ışık kümesi içine yerleştirilmesiyle meydana gelir.Yaygın küme ışıldaklar genellikle varolan florasan aydınlatmaya eklenerek kullanılır.
Sıra ışıldaklar
Aydınlatma araçlarının bu tipi büyük set alanlarında bile aydınlatılan alanların bütünlüğünüm sağlamak amacı ile kullanılır.Özellikle gök-görüntülüğünün (cyclorama) aydınlatılmasında kullanılır.Genellikle kuvars ısıtaçların yan yana dizilmesiyle oluşur.
Portatif Aydınlatma Enstrümanları
Stüdyo aydınlatma enstrümanları stüdyo dışı çekimlerde kullanılabilir.Fakat önce bu iri hacimli aletleri hareket ettirmenin yöntemi kolay hale getirilmelidir.Ayrıca sahip oldukları özel elektrik fişleri ev içi tesisatlara uymaz.Başka bir sorun ise stüdyo dışında ihtiyacımız olan aydınlatma stüdyo tipi enstrümanlarla temin edilemez.Üstelik birçok stüdyo ışıldakları , demir profil üstüne tutturularak sarkıtılır(Millerson,1991,s.67).
Aydınlatma enstrümanları, stüdyo yapımlarında olduğu kadar EFP durumlarında da gereklidir, bu sebepten özel portatif aydınlatma paketleri geliştirilmektedir .
Örneğin
Bir şirketin müdürüyle, ofisinde röportaj yapılacaktır.Kısa bir sürede aydınlatma araçlarını kurmak gerekmektedir.Gerekli olan estetik aydınlatmayı temin etmek için kullanılacak araçlar ne gibi özellikler taşımalıdır?1-Kısa zamanda kurulup,aynı kısa sürede parçalarına ayrılmalıdır.2-Ev içi elektrik tesisatına ve elektrik akımına uygun olmalıdır ve elektrik tesisatına fazla yüklenerek tehlike arz etmemelidir.3-ışık demetinin bazı kontrolleri yapılabilmelidir.Pek çok portatif aydınlatma paketleri bu ihtiyaçların hepsini karşılar (Zettl,1992,s.158).
Toplayıcı ışıldaklar
Portatif toplayıcı ışıldakların kurulumu ve taşınması kolaydır. Hareket imkanının kısıtlı olduğu iç mekanlarda kameranın görüş alanından gizlenecek kadar küçüktür.En çok kullanılan üç tip toplayıcı ışıldak vardır.
Harici Reflektörlü Toplayıcı ışıldaklar
Dahili reflektörlü toplayıcı ışıldaklar ağırlık faktörü ve ışık verimi sebebiyle mercek bulundurmazlar. ‘Harici reflektör’ terimini küçük frensel spotlardan ayırt etmek için kullanırız.iyi bir merceğin yokluğu sebebiyle harici reflektörlü ışıldaklar , frensel ışıldaklardan daha düşük seviyede hassastırlar.Fakat , stüdyo dışı çekimlerdeki ışıklandırma görevlerinde ışık demetinin sınırlılığı özel bir avantaj sağlamaz.Çünkü genellikle minimum ışıklandırma enstrümanlarıyla çalışılır.
Yüksek verimli kuvars lambalarının ışık demetinin yaygınlığı, ışıldağın arkasındaki kontrol çubuğuyla ayarlanabilir.Bütün dahili reflektörlü toplayıcı ışıldaklar ‘gaffer clip’ e sahiptir.Gaffer clip, gerekli yerlere tutturmakta kullanılan yaylı , alüminyum, hafif güçlü bir tutturmalıktır.Birçok harici reflektörlü toplayıcı ışıldak düzenli ev içi elektrik sistem ve akımına bağlanabilir.
Dikkatli olmak gerekir çünkü elektrik devrelerine fazla yüklenmemek gerekir.Genellikle ev içi elektrik tesisatları 1200 watt’a kadar elektrik akımını kaldırabilir.Bunun için 500 watt gücünde iki harici reflektör toplayıcı ışıldak sorun çıkarmadan kullanılabilir