Aromaterapi Nedir
Aromalı kokan bitkilerin kullanımı çok eskilere dayanır. Kurutulmuş çiçek, odun, reçine, meyve veya kabukların yakılarak tütsülenmesi ile hastalar tedavide, temizlikte veya bazı ilkel kabilelerde batıl inançlarında tapınmalarında kullanılmıştır. Çiçekler ezildikten sonra sabun, kozmetik madde yapımında ve tedavi maksadıyla kullanılmıştır. Bitkilerin çiçek, kok, gövde, reçine veya kabuklarından özel metotlarla damıtılarak esanslar elde edilmiştir. Tarihte ilk defa su buharı ile damıtmayı (destilasyon) ibn-i Sina MS 1000 yılında gerçekleştirmiştir. Büyük bir Türk alimi olan ibn-i Sina batılılar tarafından, iranlı veya Arap olarak bilinmekte, fakat asla Türk olduğundan bahsedilmemektedir.
Arkeolojik kazılardan destilasyonun MO 3000 yıllarında şimdiki Pakistan’da kullanıldığı bilinmektedir. Sedir, tarçın ve çam terpeninin MO 1400’lü yıllarda Mısırda su buharı ile damıtılarak ve hatta eter yağı sabit yağ içinde çözerek, bundan fitil, krem, yakı, ve tozlar imal ettikleri tespit edilmiştir. Filistin, Sümer, Asur, Roma, eski Hint ve eski Çinlilerinde bitki esanslarını kullandıkları bilinmektedir.
ibn-i Sina’nın (980-1037) su buharı ile damıtma(destilasyon) metodunu geliştirmiş ve tarihte ilk defa saf eter yağı(uçucu yağ, eterik yağ veya esans) elde edilmiştir. Bu buluş tek başına ibn-i Sina’ya ait olmayıp kendinden önce bu alanda islam alimlerinin yüzlerce yıllık bir çalışmasına son noktayı koymuştur. ibn-i Sina’nın yazdığı yüzlerce eserden maalesef istifade edemiyoruz. “Milli Eğitim ve Kültür Bakanlıkları ne işe yarıyor.”
ingiliz asıllı doktor ve astrolog Nicholas Culpeper (1614-1654) aromalı bitkiler üzerine araştırmalar yapmış ve eserler yayınlamıştır. Birçok alim onu takip etmiştir. Aromaterapinin asil kurucusu Fransız asıllı kimyacı Rene’,Maurice Gattefosse’ olup 1936 yılında ,Aromaterapi isimli eserini yazmış ve o günden beri bu ilim dalı Aromaterapi diye anılmıştır.
imal (üretme) metotları
Eter yağına yağ denmesine rağmen diğer yağlara benzemez. Örneğin ayçiçeği yağı, zeytinyağı veya badem yağı gibi yağlar sabit yağlardır. Oysa eter yağı yüksek kaliteli uçucu yağlardır. Eter yağı suda çözülmez veya çok kötü karışırken sabit yağlar ve alkolle çok güzel karışır. Eter yağı aromalı bitkilerin genellikle belli bölgelerinde yaprak, çiçek, kabuk, gövde, kok veya reçinesinde yoğunlaşırlar. Bazı bitkilerden ise aynı anda daha fazla ve farklı eter yağı elde edilebilir. Örneğin portakalın çiçek, yaprak ve meyve kabuğundan üç farklı eter yağı kazanılır.
Destilasyon
Destilasyon çok yaygın olarak kullanılan bir metottur. ince kıyılan aromalı bitki drogu içi damıtılmış suyla dolu olan destilasyon balonuna (toplar) konur ve alttan ısıtılınca bitkinin birleşimindeki eter yağı çözülerek gaz haline gelir. Gaz haline gelen et yağı etrafında soğuk su akıntısı olan bir borudan (kondensör) geçirilince tekrar sıvılaşır ve özel bir balonda (cam balon) toplanan eter yağı elde edilir. Su buharı ile damıtılmada aşırı sıcak ve yüksek basınç eter yağının kalitesini düşürür.
Yağda bekletme (Enfleurage)
Bu metot destilasyondan çok farklıdır. Burada çok narin olan çiçeklerinden eter yağı elde etmek için bu metot kullanılır. Cam üzerine yayılan tereyağı üzerine bir sıra çiçek dizilir ve onun üstüne tekrar tereyağı yayılır ve üzerine çiçek dizilir ve buna 5-6 kat oluncaya kadar devam edilir. Bitki çiçeğine göre bu 1 – 4 hafta bekletildikten sonra destilasyonu yapılır. Bu metotla elde edilen eter yağı en kaliteli olandır, fakat bu metot çok pahalı olduğundan pek kullanılmaz.
Solvenle (eriten, çözücü) eter yağı elde etme
Solvenle eter yağı elde etme çok ucuz ve çok basit bir yöntemdir. Eter yağı içeren bitki drogları ince kıyıldıktan sonra içi Solvenle dolu cam balona konur destilasyonu yapılır. Solven genellikle heksan veya petrol eter gibi zehirli kimyasal çözücüler olduğundan bunların destilasyondan sonra eter yağından ayrılması yüzde yüz mümkün olmadığından dahili olarak kullanılmaları mahsurlu olabilir.
Soğuk baskı ile elde edilen eter yağı Bu metotla meyve kabuklan soğuk baskı ile eter yağı elde edilir. Bunların başında portakal-, greyfurt-, limon-, ve turunç kabuklan gelir. Meyve kabuklarının ilaçlanmamış meyvelerden olması gerekir aksi halde faydadan çok zarar verebilir. Günümüzde ilaçlanmamış turunç bulmak adeta imkansızdır, bu nedenle bu konu çok önemlidir.
Eter yağının kullanım alanları
Eter yağının kullanım alanları oldukça çoktur ve burada ancak bir kaçına değineceğiz. Bazı eter yağları çok yoğun olduğundan inceltilmeden kullanılması mahzurludur ve özellikle de bu konuya hamilelerde ve bebeklerde dikkat edilmelidir. Yetişkinlerin kullandıkları bazı eter yağlan 6 yaşından küçükler için mahsurludur, örneğin okaliptüs yağı içeren doğal ilaçlar. Aromalı doğal ilaçlar genellikle 4-6 adet bitki eter yağının karışımından elde edilen iksirler kullanılır.
a-) Aroma yağı
Kişi çok sevdiği eter yağından 8-10 damla aroma lambasının üstündeki suya ilave edilir ve suyun altındaki mum yakılır. Suyun ısınması ile birlikte içindeki eter yağıda buharlaşır ve odaya yayılarak güzel bir koku verir. Limon ve gül yağından 8-10 damla yeterli gelirken, laden ve topalak yağı çok ağır olduğundan ancak 1-2 damla yeterlidir.
b-) Masaj yağı
Bazı eter yağlarının ise masaj yağı olarak kullanılmasının çok güzel etkileri olur. Eter yağlarından 1 ml alınır ve 49 ml ana yağ ile karıştırılır. Ana yağı zeytinyağı, badem yağı ve jojoba yağı olabilir. Ana yağın sepimi eter yağma göre farklı olabilir. Ana yağdan 49 ml ve eter yağından 1 ml ile karıştırılarak masaj yağı elde edilir.
c-) Enhelesyon yağı
Genellikle nefes yolları rahatsızlıklarına etkili olan eter yağlan seçilir ve bunların özel karışımı ile iksirler elde edilir. Eter yağından 10 ml 90 ml %96’lik alkolle (etil alkol) karıştırılır ve buna 200 ml damıtılmış su ilave edilerek %32’lük inceltilmiş eter yağı elde edilir. Bu şekilde inceltilen eter yağı enhelasyonda veya dezodorizan (fena kokuları yok edici) olarak kullanılır.
Bu alanda oldukça çok natürel ilacı eczanelerden temin etmek mümkündür. Mesela 10 ml nane yağı(Eter yağı) ve 5 ml okaliptüs yağı85 ml alkollü (Etanol) (Fahrenberg, Selg ve ekibi) karıştırıldıktan sonra elde edilen bu iksirle baş ağrısı ve migren rahatsızlığı olan hastaların şakaklarına 2-3 damlama günde 3-4 defa sürülmesi ile hastaların rahatladığı tespit edilmiştir.
Eter yağlarının özellikleri
Burada adı geçen hiç bir bitkinin eter yağının etkisi Aloe Vera, Noni ve Aloxi’nin etkisiyle karşılaştırmak mümkün değildir. Örneğin limon tansiyon düşürücü, fakat tansiyonun sebep olan etkenleri ortadan kalıcı özelliği yoktur. Budan dolayı etkisi kalıcı değil geçicidir. Oysa Aloe Vera, Tahitian Noni veya Aloxi sebebi ortadan kaldırıcı ve de vücudun bütün hücrelerini yenileyici (rejenerasyon) özelliğe sahiptirler. Bu nedenle ne kimyasal nede bitkisel hiç bir ilaç bu iki doğal ilacın yerini alamaz.
a-) Deri bakımı için eter yağları
Anti mikrobik Kekik, adaçayı, mele, karanfil, lavanta, limon, terpentin, okaliptüs iltihap önleyici Papatya, lavanta, civanperçemi Antimikozit (Mantarları yok edici) Lavanta, mırra, mele, civanperçemi Haşerelere karşı B. Itır, karanfil, sedir, civanperçemi, okaliptüs Yara iyileştirici Lavanta, günlük, gül, neroli, papatya Dezodorizan (kötü kokuyu yok edici) Selvi, ardıç, limon çayı, kekik, adaçayı
b-) Sindirim rahatsızlıklarında eter yağının etkisi
Krampları çözücü Nane, kimyon, papatya, turunç., rezene Şişkinliğe karşı Turunç, nane, reyhan, rezene Safra arttırıcı Nane, lavanta, kimyon Karaciğeri güçlendirici Nane, lavanta, biberiye iştah açıcı Turing, zencefil, anason, melekotu kökü, portakal
c-) Kan dolaşımı, kas ve eklem rahatsızlıklarında eter yağının etkisi
Tansiyon düşürücü Limon, ylang-ylang, mercanköşkü, lavanta Tansiyon yükseltici Biberiye, kekik, okaliptüs, nane Lenfleri çalıştırıcı Huş, Greyfurt, rezene, limon
d-) idrar yolları, cinsel organlar ve hormon rahatsızlıklarına karşı eter yağının etkileri
Krampları çözücü Misk adaçayı, lavanta, yasemin, papatya Anti mikrobik Mela, bergamiye, sandelodunu, papatya Cinsel gücü arttırıcı Kakule, neroli, yasemin, gül, ylang-ylang, misk adaçayı Süt arttırıcı Anason, rezene, yasemin, kimyon Rahmi kuvvetlendirici Mırra, gül, günlük, oğulotu, yasemin Adet düzenleyici Misk adaçayı, rezene, nane, papatya
e-) Nefes yolları rahatsızlıklarına karşı eter yağının etkileri
Balgam söktürücü Terpentin (gam yağı), kekik, mırra, rezene, cam, okaliptüs, sandelodunu Anti mikrobik Huş, greyfurt, limon, rezene
f-) Sinir sistemini kuvvetlendirici eter yağları Teskin edici
Bergamiye, limon, oğulotu, papatya, lavanta Uyarıcı Neroli, nane, ylang-ylang, yasemin, reyhan Sinirleri güçlendirici Oğulotu, lavanta, biberiye, ardıç, papatya, misk adaçayı
g-) Immün (bağışıklık) sistemini kuvvetlendirici eter yağlan Ateş düşürücü Adaçayı, nane, limon, reyhan Terletici Biberiye, kekik, papatya