Nedir ve Nasıl Nedir ve Nasıl Yapılır
Ahbaz Nedir
abhazlar abhazlar kendilerine apsuva, ülkelerine de apsnı, yani canlar ülkesi adını verirler. türkiyede genel olarak abaza adıyla bilinmelerine karşılık, kafkasyada bu halkın iki grubu ayrı ayrı abhaz ve abaza abazin olarak adlandırılır. 14. ve 15. yüzyıllarda abhazların bir kısmı kafkas dağlarını geçip kuzey kafkasyaya, kuban ve kuma nehirleri boyuna yerleşmiştir. tapanta veya bashağ olarak olarak adlandırılan bu grubu, 17. yüzyıl başlarında aşharuva dağlı adı verilen soydaşları izledi. onlar da abhazyanın dağlık bölgelerinden inerek kuzey kafkasyaya yerleştiler
bugün rusya federasyonuna bağlı karaçay-çerkes cumhuriyetinde yaşayan bu grup abazin, tarihi anavatanları abhazyada yaşayanlar ise abhaz olarak adlandırılır. her iki grubun yaşadığı türkiyede ve ortadoğu ülkelerinde abaza adı böyle bir ayrım içermez. ancak son yıllarda abhaz da ayrım yapılmadan abaza yerine kullanılmaya başlamıştır. abhazlar abazalar türkiyede ve ortadoğu ülkelerinde genel olarak çerkes tanımına dahil edilirler.
abhazlar abazalar tarihin bilinen ilk dönemlerinden beri abhazyada yaşayan kafkasyanın yerli halkıdır. dil ve köken olarak çerkeslerle adığe akrabadırlar. türkiyede abhazlar abazalar yoğun olarak izmit, adapazarı, düzce, bolu, bilecik, bursa inegöl, eskişehir, kayseri pınarbaşı, sivas şarkışla, adana tufanbeyli, yozgat, çorum, amasya ve samsuna bağlı köylerde yaşarlar.
19. yüzyıl ortalarında abhazyada 170-180 bin, kuzey kafkasyada kuban bölgesinde 40-50 bin abhaz-abaza yaşıyordu. 1864 te sona eren kafkas-rus savaşı sonucunda ve daha sonra abhazyada yaşanan 1866 ve 1877 ayaklanmalara bağlı olarak çoğu osmanlı topraklarına sürgün edildi. bugün abhazyada 120 bin, karaçay-çerkes cumhuriyetinde 30 bin abhaz-abaza yaşamaktadır. ayrıca sürgün sırasında gürcistanın güneyine, acara bölgesine yerleşmiş abhaz köyleri vardır. türkiyede ise yaklaşık 100-150 bin abhaz vadır. mısır, ürdün ve suriyede de abazalar yaşamaktadır.
eski abhazların geleneksel uğraşı tarım, otlak hayvancılığı, arıcılık ve avdı. tipik yerleşim bahçe, bostan, bağ v.b. ile çevrili, birbirinden uzak, çiftlik tipi yerleşimlerdi. 19. yüzyılda abhazlar, genellikle aynı soydan kişilerin oluşturduğu mahallelerden ahabla meydana gelen köy toplulukları akıta halinde yaşarlardı
eski konutları yuvarlak ya da dörtgen şeklinde, saz çatılı örme evlerdi. sonradan, yerden sütunlarla kaldırılmış, çok odalı, tahta kaplı eğimli çatısı olan ahşap evler akuaskâ yapmaya başladılar. akuaskânın ön cephesinde ağaç oymalarla süslenmiş geniş bir veranda uzanırdı. abhazların bugünkü köy evleri genellikle iki katlı, çok odalı, taş veya tuğla evlerdir.
abhazlar arasında bizans aracılığıyla 4. yüzyılda hıristiyanlık, osmanlılar aracılığıyla da 16. yüzyıldan itibaren müslümanlık yayıldı, bu dinlerin inançları pagan inançlarla kaynaştı. abhazlar bugün de iki dinli bir halktır. abhazyadaki abhazların çoğu hıristiyan, bir kısmı da müslümandır. kuzey kafkasyada, türkiye ve ortadoğu ülkelerinde yaşayanların ise tamamı müslümandır. ancak hiçbir din abhazların toplumsal yaşamına tamamen nüfuz etmemiştir
toplamsal yaşamı ve kuralları kâbz denilen abhaz gelenekleri, örf-adet hukuku belirler. eski çoktanrılı inançların izleri bugün de görülmektedir. her soyun kendi koruyucu tanrısı ve kendisine ait anıha denilen kutsal korusu vardı. en üst tanrı ançüa, av tanrısı ajüeypş, yıldırım tanrısı afı vd. ile ilgili inançlar, tek tanrılı dinlerin inançlarıyla birlikte yakın zamanlara kadar korunuyordu.
feodal toplum yapısı 19.yüzyılda büyük ölçüde korunuyordu. üst feodal kesimi prensler tavad ve asilzadeler aamsta oluşturuyordu. serfler de kendi aralarında üç kategoriye ayrılıyordu anhayü, amatsurazku ve agırvua veya ahuyü. üst feodal kesimle serfler arasında aşnakuma denilen bir ara sınıf bulunuyordu. en alt sınıfı ise köleler ahaşala ve azatlar oluşturuyordu.
abhazların geleneksel aile yapısı da ataerkil özellikler taşır. her abhaz, kökleri yüzyıllar öncesine uzanan bir soya ajüla mensuptur. sayıları binlere ulaşsa bile aynı soya mensup olan ve aynı soy adını taşıyan herkes birbiriyle akraba sayılır ve aralarında evlenme yasağı vardır
bu yasağa anne tarafından akrabalar da dahildir. komşuluk ve akrabalık dayanışması, konukseverlik, kan davası, yaşlılara saygı geleneksel abhaz yaşamında önemli yer tutar. yaşlılar bugün de ailede ve toplumda özel bir saygı görürler. bu, abhazların uzun ömürlülüğünün sosyal nedenlerinden biri sayılır.
abhazların etno-psikolojik yapısı büyük ölçüde, bireyin toplumla ve doğayla ilişkisini düzenleyen geleneksel apsuvara abhazlık normlarıyla biçimlenmiştir. ortaçağ avrupa şövalyelerinin seçkin davranış biçimini anımsatan, incelikle işlenmiş davranış-görgü normları apsuvaranın ayrılmaz parçasıdır. abhazların günlük yaşamdaki davranışları bugün de biraz seramonik özellikler taşır murat papşu atlas, mart 2003
