Sembol Nedir

Sembol Nedir

Sembol ya da simge en genel anlamda, görünmez ya da algılanamaz bir şeyi benzerlik, uygunluk, bütünlük gibi çeşitli yollarla temsil etmek üzere kullanılan bir maddi nesne ya da algılanan bir araçtır. Dolayısıyla sembol, bir resim, bir şekil, bir ses, bir sayı, bir renk, bir olay, bir kişi vs. olabilir. Semboller fikirleri, kavramları ya da soyut şeyleri göstermeye yarayan işaretlerdir

En temel anlamı ile, bir simge, bir kavramın uzlaşımsal betimlemesidir bir düşüncenin, nesnenin, niteliğin, niceliğin vb. ruhbilimsel ve düşünbilimsel açıdan, tüm kavramlar doğaları itibari ile simgesel olup, betimlemeleri simgesel bir anlam taşıyan yapay belirtilerdir.

Dizgel sistemik görüngeden, örneğin haritalardaki kullanımları ile, simgeler ayrıca iletişim görevini de yerine getirmektedir çizgisel, yazılı veya somut bir nesne olarak bir diğer, daha karmaşık, somut veya soyut nesneyi veya onun özelliğinin betimlemesi olabilirler. Bunun dışında, ayrıca mecazi kavrayışlarda da kullanılırlar

Simgelerin başlıca uygulama alanları diller, matematik ve bilişsel bilimlerdir. Örneğin konuşulan dil, simgesel kavramları sözcükleri betimlemek için kullanılan işitsel belirtilerden oluşur.

Sözcük kökeni Simgenin Latince karşılığı olan symbolum sözcüğünün Grekçedeki kökeni, συν- sin yani birlikte ve βολή voli yani atış köklerinden türemiş olup, anlamı birlikte atmak anlamına gelen Yunanca σύμβολον simvolon sözcüğü ya da bir araya getirmek, birleştirmek, birlikte tartışmak, birlikte birleştirmek, bütün haline getirmek, bir arada toparlayıp bağlamak, birbiriyle karşılaştırmak, açıklamak anlamlarına gelen syn ve ballein sözcüklerinden oluşan sumbalein symballein fiilinden türetilmiş sumbolon sözcüğüdür

Sumbolon, bir nesnenin kırık iki parçası idi. Bu kırık parçaların mükemmelen bir araya getirilmesi kökenlerinin ortak olduğunun ispatlanmasını gösteriyordu ki, bu da çok emin bir şekilde bilmenin işareti demekti. Yazılı olarak ilk kullanımına Homerosun Hermes adına yazdığı ilahide rastlanmaktadır. Tam olarak, Hermesin kaplumbağaya rastladığında συμβολον ηδη μοι yani bana bir sevinç simgesi dediğinden söz eder.

Sembolün Genel Açıklanması

Sembol sanatta, özellikle resim ve heykeltraşlıkta çok kullanılır. Örneğin arslan kudretin sembolüdür. Heykeldeki küre dünyayı temsil etmekte ve heykelde imparatorluk gücünün tüm dünya üzerindeki uygulanması simgelenmektedir. Sembol, antik Yunan kültüründe, asli ve özel anlamıyla, kilden yapılma olup, iki parça halinde kırılmış bir kabın antlaşmış iki kişi arasında pay edilen kırık parçalarını ifade etmekteydi

Antlaşmanın geçerli kılınması için, antlaşmış ya da hak sahibi iki kişiden her birinin iki kırık parçayı birbirine mükemmelen oturtması gerekiyordu. Mecazi anlamda sembole, aynı anlamın iki ayrı temsilini birbiriyle irtibatlandıran bütün de denebilir. Buradan yola çıkılarak, sembol kavramı, içerdiği gizli anlama bağlı olan işitsel ya da görsel öğeye indirgenmiş bulunmaktadır. Sembol, göstergebilimde semiyoloji anlam taşıyan bir temsildir, bir tasvirdir

Bu, yananlamın, benzerliğin ifade edilmesini gösteren bir sistemdir. Ayrım, ilişki veya birleştirme işlemleri birey ya da bir topluluk için bir anlam oluştururlar. Sembol, böylece, beş duyu ile algılanan görünür realiteden yola çıkılarak, görünmez realitelerin keşfini sağlar. Sembolün, simgelediklerinin anlamlarının birliği birbiri içinde erime veya karışım tarzında değil, üst üste eklenme sumbolh tarzındadır

Görünür unsur ile görünmeyen unsur bir bütün oluştururlar ve biri olmadan diğeri anlaşılamaz. Georg Friedrich Creuzer sembolü biçim ve varlık arasında ya da ifade ile fikir arasında aracı olarak görür. R. Alleau, De la nature des symboles, Paris, Pont-Royal, 1964, sayfa 20

Giderek sembol, örtülü benzeşim yardımıyla, çağrıştırdığı mevcut bulunmayanlarla, daha doğrusu soyut olanlarla birlikte tüm realiteyi belirtir hale gelmiştir. Sembol böylece, mevcut bulunmayanın ve ne algılanabilir ne kavranabilir olanın bir temsili, bir tasviri durumuna gelmiştir. Böylelikle, tüm sembolik sistemler fikirleri, kavramları ifade etmeye çalışırlar. Düzgünün code tekanlamlı olmasının aksine, bulunduğu temsiller sistemine göre anlaşılabilen sembol, çokanlamlıdır

Freudçü psikanalizde bu sistem, özellikle oidipus kompleksiyle yapılanmış bireysel geçmişteki eğretileme kurallarının uygulanmasından ve bilinçdışının düzenlenmesinden hareketle işler. Carl Gustav Jungun kolektif bilinçdışı denilen evrensel bilinç ya da ortak hafıza varsayımına göreyse, bireysel semboller kolektif bilinçdışının varlığını gösterirler, kolektif bilinçdışı yoluyla evrensel olur ve bu yolla arketipler haline gelebilirler.

Bir sembol iki öğe arasında bir bağ kurar. Sembol, sembolik, sistemin ve simgelenenlerin benzeşim unsurlarına sahip olabildikleri zihinsel temsil yoluyla işaret eden rolünü oynar, Güneş-Ay ikilisinin erkek – kadın, ışık – karanlık, doğru – yalan, hakiki olan – sahte olan ikilisini temsil etmesi örneğinde olduğu gibi.

Sembol, günümüzde, iki öğenin arasındaki uygunluk bakımından, kimi zaman, alegori istiare, mecazı mürsel, amblem, işaret, ikon ve fetiş ile hemen hemen eşanlamlı olarak da kullanılmaya başlanmıştır. Gözleri bir kumaş parçasıyla örtülmüş, terazi taşıyan kişinin adalet anlamına işaret etmesindeki istiare buna örnek olarak gösterilebilir.

Sembol terimi 1380 de ortaya çıkmıştır. Sonradan, giderek, lisan ve mimik dili gibi soyutlama biçimleri taahhüt, mukavele, antlaşma, vaat, kontrat, barış gibi bazıları mühürle yapılan temsil etme gibi işlevlerinde nesnelerin yerlerini aldılar örneğin, el sıkışmanın anlaşma anlamına gelmesi.

Şu halde, bu anlamda bir sembol, soyut ya da doğaüstü bir realiteyi temsil etmeye yönelik olan algılanabilir bir nesnedir. Sembol görünür ve görünmez olan ifadelerin arasındaki kıyaslamada görünür olan ifadedir.

Geniş bir kullanım alanı olan semboller çeşitli şekillerde sınıflandırılırlar. Niteliklerine göre, biçimsel semboller, sayısal semboller, renklerle ilgili semboller, doğadaki canlı sembolleri, cansız nesnelerden oluşan semboller kişi ve kişiliklerle ilgili semboller ve olaylarla ilgili semboller olarak sınıflandırılır. Alanlarına göre sınıflandırılmaları halinde çok geniş bir yelpaze oluştururlar dinî semboller, sanatsal semboller, siyasi semboller, bilimsel semboller, ezoterik semboller, askerî semboller, trafik işaretleri vb..

Bilimlerde kullanılan semboller genellikle ölçüyü ifade etmeye yararlar. Bir değeri, bir varlığı ifade etmeye çalışırlar. Dolayısıyla tekanlamlı olan bilimsel sembollerin alamet kavramıyla karıştırılmaması gerekir. Bilimsel semboller tür ve sayı olarak değişmezler ve asla kısaltılamazlar. Fizikteki semboller özel bir isimden türetilmedikleri takdirde küçük harfle yazılırlar.

Simgelerin Doğası

Asa ve taç, iktidar sembolleriBir simgenin doğası ve onun simgeleşme süreci, sinir dizgemiz ile ileri derecede bağıntılıdır. Bu dizgenin bilinç, düşünce ve öznellik ile olan bağı henüz tam olarak anlaşılamamış olmakla birlikte, bölümsel açıklamalar sunan kuramlar geliştirilmiştir.

Örneğin bir hükümdar asası, krallık simgesidir. Elle tutulan somut bir nesnedir, ancak simgesel amacına ancak bir hükümdar tarafından kullanıldığında ulaşır.

Nesneler, doğabilimsel ve kimyasal özelliklere sahiptirler. Bu durumda, bir asanın özellikleri nedir Uygulama açısından, süslemeli bir değnektir fakat asa olarak kabul görmüş her hangi bir şey bu amaçla kullanılabilir.

Leslie Whitea göre ekinsel bir nesnenin özü, simgeleşme sürecinde olan bir belirti olmasıdır. Dolayısı ile, simgeleri, simgeleşme sürecinin ürünleri olarak tanımlamıştır. Bu durumda, asanın krallık simgesi olması, simgeleşme sürecinin sonucudur halbuki bu süreç öncesinde bu anlamından yoksundu.

Simgeleşme, asayı bir nesne olarak, önceden sahip olmadığı bir güç ile donatmaktadır. Alışılmış bir değneğin olağan insanlara her hangi bir etkisi yokken, bir asa için aynı şey söylenemez. Ancak bu güç sadece asada değil, onun konumunda, söz konusu hükümdarda, ve insanlarda olmak üzere bölünmüştür.

Özetle, insanoğlu simgeleri içerisinde yaşadığı dünyada yer alan güçleri tanımlamak ve kendi amacı doğrultusunda kullanmak için yaratmaktadır.

Dinsel Sembollere Örnekler

Çeşitli dinlerde çeşitli biçimler, resimler, sayılar ve objeler sembol olarak kullanılmıştır. Ayrıca bazı tarikatlarda ve ezoterik ekollerde sembollerle öğretimin yapıldığı bilinmektedir. Yanda çeşitli dinlere ait bazı biçimsel semboller görünmektedir.

Ezoterizmde Sembol

Ezoterizm, okültizm, mistisizm ve teozofideki sembol kavramı sembol sözcüğünün modern kullanımdaki anlamlarından yalnızca birini içerir Bir şeklin göründüğünden daha farklı bir anlam taşıması, ezoterik bakımdan, bir sembol olarak nitelendirilmesi için yeterli değildir ezoterik geleneğe göre, herhangi bir şeyi ifade etmek üzere kullanılan her simgeye, her temsile, her işarete, her tasvire sembol denilmez.

Örneğin bir bilgisayar şirketi, reklam için hazırladığı bir broşüre, bir kartvizite bir beyin ve bir klavye çizimini amblem olarak koyabilir fakat bu bir amblemdir, sembol değildir, bir ilhama dayalı olarak oluşturulmamıştır ve içeriğinde hiçbir evrensel bilgiyi gizlememektedir. Evrensel hakikatlerin, evrendeki ilke ve yasaların keşfinde birer araç olan ve kişiye doğa-üstü denilen alemi anlama, kavrama olanağı sunan sembollerin hiçbiri keyfi olarak oluşturulmamış, keyfi olarak seçilmemiştir ve genellikle doğaya, doğal örneklere dayalıdırlar

Sembollere, daha çok, eski uygarlıklara ait eserlerde çizimler, kabartmalar, freskler ve heykeller olarak, mitolojilerde, masallarda, inisiyatik ve kutsal metinlerde ise sözcük ve kavramlar olarak rastlanmaktadır. Sembol sözcüğünün kökeninin eski Mısır dilinden Grekçeye geçmiş symbolon sözcüğü olduğu ileri sürülür. Sözcük Latinceden Fransızcaya ve oradan da Türkçeye geçmiştir.

Sembollerin Çok Anlamlılığı

Sözcükler bir sembolün anlamını ya da anlamlarını ifade etmek için gerekli olmakla birlikte, sembolün anlamını gerçek değeriyle ifade edemezler ve yapılan sözlü açıklamalar ve yorumlar sembolün, tümüyle çözüldüğü anlamına gelmeyebilir. Zaten ezoterik ya da evrensel denilen gerçek semboller genellikle tek anlam içermezler

Bir sembolün çok anlamlılığı bir sözcüğün birbirine eş düzeydeki birçok anlama gelmesi gibi değildir çok anlamlı bir sembolün içerdiği anlamlar aşağıdan yukarı doğru yükselen bir kademelenme, bir başka deyişle gitgide derinleşen bir derecelenme gösterirler. Semboller objektif olmakla birlikte, içerikleri bakımından büyük bir sübjektiviteye sahiptir

insanlar kavrayış, anlayış, zihinsel yapı, idrak, şuur ve seziş bakımından farklı farklı olduklarından bir sembolün anlamını idrak etme dereceleri de doğal olarak farklı farklıdır. Sembol ortadadır fakat onu herkes o anki gelişim düzeyi oranında anlar. Kuşkusuz varlık geliştikçe o sembolün yüksek anlamlarının da farkına varacaktır. Başlangıçta ilk anlamıyla ya da en kaba anlamıyla tanıdığı sembol, kendisi geliştikçe, kendisine daha yüksek, daha derin sırlarını açıklayacak ve hakikate biraz daha yükselerek bakmasını sağlayacaktır

Zaten öğretilerdeki, kutsal denilen metinlerdeki sembolizmin nedenlerinden biri de budur yani kişiyi fazla yük altında bırakmadan, onun kaldıramayacağı derecede yüksek, kavraması güç karmaşık bilgilerle ezilmesine, yıkılmasına yol açmadan, derece derece, yavaş yavaş, anladığı oranda yükselmesini sağlamaktır. Bu konudaki ünlü bir söz şudur Alışık olmayan göze ışık, alıştıra alıştıra verilir.

Sembolizmdeki Benzeşim ilkesi

Sembolleri çözmede bilgi ve akıl, göz ardı edilemeyecek etkenlerse de, asıl etken sezmedir. Sezmede sezginin rolü varsa da sezme sezgi değildir. Her sembol bir bütünün, büyük bir işaretin bir parçasını içerir.Her ne kadar bir sembolde görünenden yola çıkılıyorsa da, her sembol, görüneni değil, görünmeyen bir hakikati içerir

Okültizmdeki terimlerle, görünür alemin ilkelerinin keşfi görünmez alemin ilkelerinin keşfine yardımcı olur. Evrensel denilen semboller büyük ölçüde görünür alem ile görünmez alem arasındaki benzerlik, paralellik, daha doğrusu uygunluk üzerine kurulmuştur. Görünür-alemde görünmez – alemi gösterebilmek için doğa – üstü görünmez – alem, kaçınılmaz olarak doğanın görünür – alemin araçları ve olanaklarıyla sembolleştirilmiştir

Görünür alem ile görünmez alem arasındaki benzeşme okültizmdeki ünlü Yukarısı aşağıya, aşağıdaki Yukarıdakine benzer sözüyle ifade edilmiştir. Görünür alemi görünmez alemin tezahürü olarak kabul eden ve görünmez alem ile evrendeki birtakım ilke ve yasaları görünen alemden yola çıkarak anlamaya çalışan okültizme göre, insanın çevresi ve doğa da sembollerle doludur

Görünür alem görünmez alemin bir tezahürü, bir yansıması olduğuna göre, insanın beş duyusu ile algıladıkları, görünmez alemin sembolleri durumundadır. Ama bu benzeşme prensibinde bir realite, bir plan, bir alem kendisinden bir alt realite, plan, alem ile simgelenebilmekle birlikte, bunun tersi olamaz. Alt, üstü simgeler,üst altı simgelemez. Bir başka deyişle dış, içi simgeler iç, dışı değil. Okültizme göre bir sembol daima, en azından bir üstü ifade etmek için vardır ve varlık nedeni de budur.

Sembollerin Masal Ve Mitolojilere Geçiş Nedeni

Pamuk prenses ve yedi cüceler masalı kimi yazarlara göre ezoterik içerikli masallardan biridir.Bir sembol açıklayıcı niteliğinin yanısıra gizleyici niteliğe de sahiptir. Eski çağlarda inisiyeler ezoterik bilgileri inisiyasyon topluluğu dışında kalanlardan tümüyle gizlemezlerdi

Ezoterik topluluklar, avam-ı beşer denilen dışarıdakilere hakikatleri sembolik kılıklara sokarak, birtakım benzetmelerle vermeye çalışırlardı. Örneğin eski Yunanistandaki inisiyasyonlarda, zaman zaman halka açık olan inisiyatik törenler yapılır ve bu törenler sırasında ezoterik bilgiler, yer yer müzik eşliğinde, bir tiyatro eserini canlandırır tarzda sunulurdu. Başvurulan yöntemlerden biri de sembolik hikayeler anlatmaktı

Avama hakikatlerin gereken kadarı, onların anlayabileceği düzeye indirgenerek hikayelerle anlatılırdı. inisiye bu anlatım sırasında, kullandığı sözcük ve işaretlerde, hitap ettiği zümrenin anlayış düzeyine göre değişiklikler yapardı. Bu hikayeler, bu sözlü aktarımlar kısmen değişikliklere uğramışsa da günümüze kadar ulaşmıştır halk masalları ve mitolojilerdeki efsanelerin hatırı sayılır bir kısmı, inisiyatik serüveni anlatır. Sembolizmin inisiyasyonlar, dinler ve rüyalardaki nedenleri farklıdır