Ahlak Felsefesi

Ahlak Felsefesi

Ahlak Felsefesinin Konusu Felsefe Açısından Ahlak Belli bir dönemde, belli insan toplumlarınca benimsenmiş olan, bireyler arası ilişkileri düzenleyen kuralların tümü ahlak adını alır. Ahlak konu olarak alan felsefe disiplinine ethik adı verilir Ethik ahlaki olayları genel olarak incelediği bu alanda ideal olanı ortaya koymak istediği için ahlaktan farklıdır Ahlak bir kişinin ya da toplumun ahlakını ethik genel olarak ahlak olgusunu ele alır

Ahlak Felsefesinin Temel Kavramları irade Akıl ve doğal eğilimler ikilemi karşısında kalan insanın doğal eğilimlere karşı özgürce karar verme yetkisidir.

iyi Yapılması istenilen şey Kötü Yapılması istenmeyen şey Özgürlük Baskı ve zorlama olmadan bir şeyi seçme gücü Sorumluluk iyi yada kötüden birini yapmanın doğuracağı sonucu üstlenmedir. Özgürlük olamadan sorumluluk yüklenmez. Çocuklar ve akıl hastaları sorumlu tutulmaz.

Vicdan insanın ahlaki değerler hakkında sahip olduğu bilinç Erdem iradenin ahlaki iyiye sabit bir yönelme biçimidir. Cesaret, cömertlik, bilgelik gibi.

Ahlak Yasası insan eylemlerini belirleyen herkes için geçerli olan kurallar Ahlaki karar Yasaya özgürce uyma, karar alma Ahlaki eylem Yasaya uygun hareketi yapma Eylemin dış yüzü davranış yapma, iç yüzü yapmama tutumu gösterir

Ödev Ahlak yasasına uygun eylemde bulunma Mutluluk Ahlaki eylemin insana sağladığı ruh huzuru Ahlak Felsefesinin Temel Soruları Ahlaki eylemin bir ereği var mıdır? Evrensel ahlak yasaları var mıdır? Toplumun belirlediği iyi-kötü gerçekten böyle midir? Ahlak yargısını öteki yargılardan ayıran özellikler var mıdır insan yaradılışı bakımından özgecimi bencil midir Doğası ahlaklı olmaya uygun mu insan ahlakı eylemde özgür müdür? Bu konuda iki karşıt görüş vardır

Ahlak özgürlüğünü kabul eden düşünürler indeterministler Şu konuları ileri sürer Psikolojik konut insan eylemde bulunurken kendisini gözleyecek olsa yaptığı eylemi, isteyerek yaptığını hisseder

Sosyolojik kanıt insan bir toplum içinde yaşar Toplumun ondan yapmasını beklediği davranışlar onun özgür olduğu düşüncesine dayanır Seçim ve kararlarında özgür olmasaydı sorumlu tutulmazdı

Ahlak kanıtı insan özgür olmasaydı ona buyruklar vermesinin anlamı olmazdı Hukuk kanıtı Ceza hukuku insanın yaptığı bir hareketin sorumluluğunu taşıdığı ilkesinden hareket eder Sorumluluk özgürlük olmadan olamaz

Ahlak Determinizm alanında özgürlüğün değil, determinizmin olduğunu savunanların kanıtları şöyledir Psikolojik kanıt Karar olayı karmaşık bir olaydır. Dış uyarmalr, duygular bilinçaltı gibi çeşitli unsurların etkisiyle ortaya çıkar insan karar verirken bunların farkında olmadığı için kendini özgürmüş gibi hisseder.

Sosyolojik kanıt Sosyal kurallar davranışları belirler insanı zorlar Ahlak kanıtı Ahlak kuralları kararlarımızı belirler. Benimsetilen değer yargılarının etkisiyle davranışta bulunulur.

Hukuk kanıtı Hukuk kuralları da davranışları sınırlandırır Sorumluluk özgürmüş izlenimini verir oysa insanın eylemlerini belirleyen bir bilinçtir

Bu iki görüşü uzlaştıran görüşe otodeterminizm denir Bunlar ahlaki eylemi ve iradeyi kişilik ürünü olarak görürler insan bilgi birikimini zenginleştirerek kişiliğini geliştirerek ve aklını kullanarak özgürleşmiştir Kişilikleri gelişmiş olanlar gelişmemiş olanlardan daha özgürdür

B.Ethikin Problematiği Ve Yaklaşımlar Kişi vicdanı karşısında evrensel ve ahlak yasasının olup olmadığı Evrensel ahlak yasasının varlığını reddedenler

Haz ahlakı Hedonizm Kurucusu Aristippostur. Haz veren şey iyi, acı veren şey kötüdür. Bu ikisinin dışında kalanlar önemsizdir. Yaşamın amacı en yüksek iyiye ulaşmaktır. En yüksek haz anlık en yoğun haz duygusudur.

Epikuros i.Ö. 341-270 insanın tabi amacı hazzı yakalamaktır Maddi hazlar manevi hazlardan önce gelir Haz bir anlık acısızlıktır. Aç kalmamak, susamak üşümemek bunlar istenilir. Bu durumda olan, gelecekte de böyle olacağına inanan mutludur. Ona göre erdemli olmak ölçülü yaşamaktır En yüksek erdem bilgeliktir insan bilgisi sayesinde hazları ayırt edebilir.

Fayda Ahlakı Ütülitarist ahlak iyi faydalı olandır. iyi bireye sağladığı faydaya göre değişecektir. Evrensel bir ahlak söz konusu değildir, ingiliz düşünürler J.Bentham ve S.Mill savunucularıdır.

Bencillik egoizm Ben sevgisinin önde tutulduğu anlayıştır. Thomas Habbesa göre hayvanlar gibi insanlarda iç güdüleriyle yönetilmektedir insanı yönlendiren iki içgüdü vardır. Kendini sevme, kendini koruma insan doğası gereği bencildir Ahlakta egemen olan çıkardır Mutlak iyi mutlak adalet yoktur

Anarşizm Toplum hayatı ile ilgili bir teoridir Toplumsal düzeni ve toplumsal değerleri reddeder kişisel iradeyi egemen kılmak ister

Proudhon Toplumsal kurumları ve değer sistemleri ile devlet yıkılmalıdır Hiçbir şey ayırıp, seçilmemelidir. Bunlar arasında ahlakta vardır Çünkü ahlak insanları daha iyi yönetmek için uydurulmuş kurallardır A. Bakunin, M.Stirner de anarşizmin savunucularıdır

Fr.Nietzche Bugüne kadarki değer sistemleri, ahlak anlayışları insanın zayıflığına dayanan köle ahlakları dır Sıradan kişilere ve korkaklara yarayan bu ahlaktan kurtulmalıdır Vicdan ahlakı yerine güç ahlakı konulmalıdır Yapılması gereken bütün ahlak anlayışlarını yıkmak yerine kuvvete dayanan bir efendi ahlakı koymaktır Bunu güçlü iradenin temsili üstün insanlar başaracaktır Bu yaklaşım gücü en yüce iyi durumuna başaracaktır Bu yaklaşım gücü en yüce iyi durumuna getirmektedir

J.P.Sartre 1905-1980 Varoluşçu existentializm felsefenin kurucularındandır. S. Kierkegard 1813-1855, M. Heidegger diğer önemli temsilcileridir. Sartrea göre evrendeki her nesnenin bir “özü” bir de “varlığı” vardır. Öz sürekli nitelikler topluluğu, varlık varoluş dünyada etken olarak bulunmuş demektir.

Örnek Ağaçlar, Ağaçlar özüne uyarak Ağaç olurlar. Burada öz varoluştan önce gelir Ama insanda varoluş özden önce gelir insan önce vardır sonra şöyle yada böyle olur. Özünü kendi yaratır Gerçek olan benim sorunlarımdır Kötü düzenlenmiş adaletsiz kirli ve saçma bir dünyada yalnızlığım, güvensizliğim umutsuzluğuma duyduğum tiksinti ve bunaltı Kişinin kendini tamamını baskılardan kurtarmasını istiyor Bunun içinde bireyin toplumdan kopmasını devletin kişiyi yutmasına karşı çıkılmasını istiyor ve bireyselliği savunuyor Bu nedenle Ona göre genel bir ahlak yoktur Çünkü size yol gösterecek bir işaret yoktur Var olduğunu kabul etsek bile onları yorumlayan, taşıdıkları anlamı seçen biziz Karar verirken tek başınadır insan Tüm sorumluluklar onundur. Bu insanın özgürlüğünü engeller

Evrensel ahlak yasasının varlığını kabul edenler Evrensel ahlak yasasını subjektif özelliklerin belirlediğini ileri sürenler Utilitarist faydacı ahlak

Bentham 1748-1832 ve Stuart Mill 1806-1873 ahlak yasasını öznel özelliklerin belirlediğini savunmuşlardır. Onlara göre insan doğası gereği hazza yönelir, acıdan kaçınır Mutluluğu arar Kendisi için yararlı olan iyidir. Ancak insan bir toplum içinde yaşıyor Diğer insanların eylemleri benim yararıma da olmalı, benim eylemlerimde başkalarının yararlarına olmalıdır Olabildiğince çok insanın, olabildiğince çok mutluluğu göz önünde tutulmalıdır Yalnız tek insan için değil, herkes için faydalı olan yasa olarak kabul edilmelidir.

Henri Bergson Doğru bilgi gibi doğru eylemin ölçütü de sezgidir. insan sezgisi ile iyi ve kötüyü kavrayabilir. Bergson ahlakın sezgi ve zeka olmak üzere iki kaynağı olduğunu ileri sürer. Zekanın oluşturduğu ahlak “kapalı toplum ahlakı” dır. Bu ahlakta yasaklayıcı kurallar egemendir. Sezgi ahlakı ise “sevgi ve özgürlüğün” egemen olduğu açık toplum ahlakı dır. Burada kurallar değil örnekler önemlidir.

Evrensel Ahlak Yasasını Objektif Özelliklerin Belirlediğini Kabul Edenler Sokrates Ahlaki eylemin amacı mutluluktur kaynağı ise bilgi dir Hiç kimse bilerek kötülük etmez. Kötülük bilgisizliktendir.” Bu durumda bilgili olma ile erdemli olmayı aynı şey olarak belirler. Erdemli olan birey aynı zamanda mutludur. Buna mutluluk ahlaki Eudaimo-nizm denir.

Platon Platonda idealar varlığın asıl formlarıdır. idealar Aleminde bir sıralama vardır, en üstte “iyi ideası” yer alır. Bir eylem iyi ideasına uygunsa iyi, değilse kötüdür. Her insan iyi ideasına yönelmeli ve eylemlerini iyi ideasına uydurmalıdır.

Farabi insanın amacı hayıra iyi ulaşmaktır. En yüksek iyi mutluluktur Mutluluk insanın bilim, felsefe ve sanatla uğraşmasıyla elde edilir. Akıl bir eylemin iyi yada kötü olduğuna karar verebilir. insan iradeside seçme gücüne sahiptir. Seçme akılla olur Varlığı ve evreni bilmek insanın kendisini bilmesini amaçlar ve insan kendisini bilme ile evreni ve varlığı bilebilir Buda en yüksek mutluluktur

Baruch Spinoza 1632-1677 Panteist bir filozoftur. Panteizm evren ile tanrıyı bir tutan anlayıştır. Evren ve tanrı tek ve aynı varlıktır Ona göre, insan tutkular ve düşünce ikilemi içinde yaşar Tutkular ruhun karışık ve bulanık yanını oluşturur Bunlar güçsüzlük, erdemsizlik ve yetkisizlik halleridir

Tutkular içinde insan bir köledir. Düşünce durumda ise özgürdür Özgürlük erdemdir Ahlakın ödevi düşünce ile tutkuları yenmektir Ahlaki hayat aklın tutkulara karşı savaşıdır insan özgürlüğe yalnız bilgi ile ulaşabilir Bilmek ise var olan olarak algıladığımız her şeyin Tanrının özünden doğduğunu bilmektir Yaratıcı doğa ile yaratılan doğa aynıdır Tanrıyı bilmek, düşünsel bir sevgiyle sevmek anlamındadır. Ahlak yasası bilgisini edindiği evrenin tanrının yasasıdır. Yasaya uygun olan iyi aykırı olan kötüdür