Peyzaj Mimarlığı Nedir

Peyzaj Mimarlığı Nedir

Peyzaj mimarlığı, doğal ve kültürel kaynakları ve fiziksel çevreyi insan yararı, mutluluğu, güvenliği, sağlığı ve konforu için estetik ve bilimsel ilkeler çerçevesinde ele alan, mekan ve yaşam ortamı oluşturan, biyoçeşitliliği destekleyen arazi planlaması, tasarımı, yönetimi, korunması, onarılması ve denetlenmesi konularını kapsayan eğitim, araştırmalar yapan ve ülkesel, bölgesel, kentsel ve kırsal ölçekte fiziksel planlar içerisinde yer alarak kültürel ve doğal değerlerin korunması ve sürdürülebilirlik adına ekolojik öncelikli projeler üretilmesini sağlayan bir planlama ve tasarım dalıdır.

Bugün, yeni milenyum eşiğinde, insanoğlunun doğal ortamı ve taşıma kapasitesiyle ilgili riskler ve ciddi sorunlar, gelecek yolunda belirleyici bir noktada duruyor. Peyzaj mimarlığı doğal çevrenin korunması yönünde şehir, kasaba ve köylerde insancıl yapılı bir çevrenin geliştirilmesi ve canlılığının sürdürülmesine katkıda bulunmak üzerine denir.[1](Arno Sighart Schmid – Leonberg, June 2000)

Peyzaj mimarlığı, yapı üretim sürecinde dışında kalan tüm alanların (yapı çevresi) yapı ruhsat aşamasından, kentsel ve kırsal alanlardan ülke ölçeğine kadar mücavir alan içinde kalan veya kalmayan uygulamaların gürültü, aydınlatma, enerji, güvenlik, doğal afetler, felaketlere karşı, estetik faktörleri gözeterek standartlara uygun mekansal alanların oluşturulması, planlanması ve ekolojik olarak kurgulanması, tasarlanması, planlanması, peyzaj projelerinin projelendirilmesidir.

Peyzaj mimarlığı hükümetlerin yerel gelişmelerini düzene koyarak, yapısal tasarımları ve bitkilendirmeyi dengeleyerek afetlere, felaketlere güvenli mekanlar oluşturan bunun sonucunda ülke ekonomisine sağlık, çevre, sosyal..vb. konularda pozitif etkiler sağlayan binalar ve çevreye olan uyuma, korunmasına, devamlılığına, sürdürülebilirliğine göre tasarımlar ve planlamalar yaparak yön vermektedir.

Ülkesel kapsamdan yerel boyutlara değin, doğal değerlerin korunması ve geliştirilmesini ön planda tutan ekolojik planlama sisteminin karşılığı olan peyzaj planlarıdır.

Peyzaj tasarımı; kentsel yerleşimlerin bir bölümünü ya da bütününü kapsayan kentsel tasarım ve kent yenileme çalışmalarını yürütür.Topluma açık yeşil alanların (parklar, meydanlar, dinlenme alanları, yaya yolu ve bölgesi, kıyı bantları, botanik bahçeleri, hayvanat bahçeleri, çocuk bahçeleri, oyun alanları spor alanları, otopark vb.) yapısal ve bitkisel tasarımını yapar, uygulama ve bakımını yürütür.Toplu konut alanları ve toplu kullanım ortamlarında (üniversite kampüsleri, alışveriş merkezleri, toplu işyerleri vb.) bitkisel ve yapısal tasarım, uygulama ve bakım çalışmalarını yapar.Turizm ve dinlenme tesisleri, eğlence tesisleri (lunapark, aquapark vb.) ve su kıyısı rekreasyon tesislerinin yapısal ve bitkisel tasarımını yapar, uygular ve bakımını yürütür.Tarımsal amaçlı çiftlik ve hobi bahçeleri tasarlar, uygular ve bakımını yürütür

Peyzaj planlama; doğal ve kültürel süreçlerin ve kaynakların tanımladığı yaşam ortamlarının, koruma-kullanım dengesinin sağlanması ile kentsel, kırsal ve endüstriyel, turistik ve benzeri kullanımlarda var olan ve olası çevre sorunlarının giderilmesi ve önlenmesi temelinde, kamu ve toplum yararını gözeterek açık ve/veya yeşil alanların oluşturulmasında, koruma, onarım, yenileme, restorasyon ve yönetimi ile plan ve projelerin uygulanmasını içeren ve sürdürülmesi temelinde alan kullanım projeleri üreten planlamadır.

Korunacak alanların belirlenmesi çalışmalarını yürütür, koruma alanı statüsündeki yerlerin(milli parklar, tarihi ve arkeolojik alanlar vb.) gelişme ve yönetim planlarını yapar.

Sulak alanlar, akarsu koridorları, maden ocakları, katı atık depolama alanları, ormanlar gibi insanlar tarafından tahrip edilmiş veya edilmekte olan alanların sürdürülebilirliği ve onarımı için planlama yapar.

Turizm alanların fiziksel planlamalarında doğal ve kültürel değerlerin korunması için ekolojik öncelikli planları hazırlar.

Peyzaj planlama ve tasarımda ekolojik sınıflama-Peyzaj Sınıfları/Doğal vejetasyon potansiyeli ile iklim, toprak koşulları, morfolojik ve jeolojik yapı, su ilişkileri gibi nitelik ya da etmenler (Mikro-klimatik alanlar, bakılar, morfolojik yapıyı inceler.) göz önünde bulundurularak planlama ve tasarım yapılır ve bu etmenler son derece önemli yer teşkil eder.

Peyzaj mühendisliği, ekolojik ölçütler doğrultusunda araziyi ve suyu şekillendirmek için matematik ve bilimin uygulamasıdır. Ayrıca yeşil mühendislik diye tariflenebilir ama peyzaj mühendisliği için bilinen en iyi tasarım profesyonelleri peyzaj mimarıdır.Peyzaj mühendisliği, antropojenik peyzajın yaratılması ve tasarlanması için mühendislik ve diğer bilimlerin disiplinler arası uygulamasıdır. Bu farklılık geleneksel olarak alanın, arazinin yeniden ıslahı, iyileştirilmesi, yeniden kullanımını ve geri kazanımını kapsamaktadır.

Arazi biçimlendirme(gradding) ile parsel içi kot çözümleri, yağmur suyu yönetimi, otopark alanları çözümleri, bina ulaşım yolları…vb yapısal projeleri kapsar. Yalıtım malzemelerinin bilinmesi, çeşitlendirilmesi, drenaj(su uzaklaştırma) sistemleri ve malzemeleri, cephelerin mimariyle birlikte çözümlenmesi, yapı elemanları, dilatasyon çözümleri, statikle bağlantılı ankraj ayrıntıları, bahçe, teras veya balkonlardaki toprak yüklerinin hesaplanması, çatılara ve teraslara gelen yüklerin hesaplanması uygun detay projelerinin oluşturulması, uluslararası standartlara uygun otopark çözümleri ve otopark üzerinde toprak üzerinde çalışmalar, güneş kontrolü, rüzgar kontrolü, bitkilerin yapılara vereceği zararlar önlenmesi, istinat duvarı çalışmaları, cephe suyu, bitkilere zemin oluşturma, iklimlendirme, vaziyet planlarında kot çözümleri, geri dönüşümlü malzemeler, gri su ve atık su kullanımı, güneş ve rüzgar enerjisi kullanımı…vb. peyzaj mühendisliğinin çalışma alanlarıdır.

Peyzaj onarımı; peyzaj bozulması, peyzaj onarımı ve peyzaj onarım tekniği, peyzaj onarımında kitle hareketlerine, yüzeysel ve oyuntu erozyonuna, yatak erozyonuna, sel ve taşkına ve çığ zararlarına karşı teknik ve biyoteknik önlemler, yerüstü maden alanlarının iyileştirilmesini kapsar.Peyzaj onarımı bozulan arazinin yeniden ekonomik ve ekolojik değerine ulaşılması ve arazi kullanım planlaması ile ilişkilidir.Çevre kirlenmesi, arazi bozunumu gibi çevre sorunlarının giderilmesi, bozulan yerlerin onarımı ve çevre kalitesinin yükseltilmesi için karayolları, maden ocakları, hareketli kumul alanları, havzalar, deniz kıyı kirliliği, dere kenarları, bataklıklar, katı atık depo alanları, tahrip olmuş tarım alanları, tahrip olmuş orman alanları gibi ortamlarda gerekli planlama, yapısal ve bitkisel tasarım, mühendislik, uygulama ve danışmanlık hizmetlerini yürütür.[8]

Peyzaj yönetimi; kentsel veya kırsal peyzaj yönetimi konularında fikir üretimi, projelendirme, uygulama, izleme, denetleme ve danışmanlık hizmetlerini yürütür.Kırsal yerleşim kalkınma programlarında yer alır ve köy yenileme çalışmaları yapar.Bölge, yöre ve havza yönetimi çalışmalarında yer alır.[9]

Peyzaj mimarlığı, bina dışında kalan alanların mekan, hacim ve yüzeylerin mimari standartlarla birlikte ekonomik, estetik, mühendislik ve bilimsel çözümler ışığında planlanması ve tasarlanmasını değerlendiren yapı sistemlerine uygun fiziksel projeler üreten, fiziksel çevre kontrolü konusunda bilgileri kullanan, aydınlatma, küresel ısınma ile birlikte iklim kontrolü, ekonomi çalışmalarına katkıda bulunan çözümler üreten, etkin enerjinin kullanımı, suyun kullanımı ve alan planlaması…vb. doğal ve kültürel alanları harmanlayarak insan odaklı eşsiz doğa koşulları oluşturur.

Kent içinde peyzaj bütünseldir. Mimarinin yapısından ve yüzeyinden, teras ve balkonlarla birlikte kentin arakesitine kadar her yerde yer almaktadır.

Planlama ve tasarım sürecinde doğal peyzaj materyalleri ve elemanları (otsu, odunsu, su, mevsimlik ve yerötücü bitkiler, çim, çalılar, ağaççıklar, ağaçlar gibi.) canlı materyaller kullanılır; ayrıca yapı sistemlerini oluşturan (ahşap, beton, taş, toprak, heykel, rüzgar, ses, renk, koku, ışık, gölge, tuğla, çakıl, kaya, cam, traverten, heykel, metal, demir, kum, mineraller gibi.) cansız malzemeler ve diğer faktörler kullanılır. Ayrıca peyzaj yapıları kapsamında yol, otopark, park, yaya bölgesi, kaldırım, çocuk oyun alanları, yeşil alanlar gibi yerler ile bunlar üzerindeki kamu hizmetlerinin yürütülebilmesi için gerekli büfe, trafo merkezi gibi tesisleri, ulaşım ve haberleşme noktaları, sinyalizasyon ve aydınlatma elemanları, çöp kutusu, bank, reklam ve bilgilendirme levha ve panoları gibi kent mobilyaları ile kamusal mekanların ve cephelerin düzenlenmesi projelerinde yer alarak yapısal peyzaj elemanlarına ait projelerinin (kentsel donatılar) hazırlanmasında aktif olarak yer alırlar.

Peyzaj mimarlığı başta bilim, mühendislik, teknoloji, mimarlık, mekan ve hacim sanatları olmak üzere birçok sanat dallarını bir araya getirerek alan tasarımı, planlaması ve yönetimi ile uğraşan koordineli bir meslek disiplinidir.Peyzaj mimarlığı mesleğini uygulayan kişiye Peyzaj mimarı denir.Peyzajların ekolojik sağlığının sürdürülebilirliğini, korunmasını, gelişmesini ve yönetimini peyzaj mimarı sağlar.

Peyzaj mimarında olması beklenenler, aranan özellikler; mühendislik ve mimarlık disiplini gerekleri, bilim, teknoloji, sanat, ekonomi, matematik, botanik, coğrafya, jeomorfoloji, toprak, ekoloji ve bilgisayar bilgileri alanlarına yakından ilgili ve bunun yanında doğal-kültürel çevreyi algılayan, tasarım ve planlama yetenekleri mantığı üzerine becerileri olan, ekonomik ve estetik görüşüe sahip, kültürel altyapıyı sorgulayan, yaratıcı ve üç boyutlu düşünme becerisine sahip kişiler olması beklenir.