Nedir ve Nasıl Nedir ve Nasıl Yapılır
Hayati Zadeler
on yedi ve on sekizinci yüzyıllarda yaşamış ve Osmanlı sarayına hizmet etmiş doktor ailesi. Hayatizade Feyzi Efendi (Büyük): Doğum yeri ve tarihi bilinmemektedir. Müsevi asıllı olup, Müslüman olmakla şereflendi. Süleymaniye Tıb Medresesinde müderrislik yaptı. Hassa (saray) hekimliğine, sonra Sultan Dördüncü Mehmed Han tarafından hekimbaşılığa getirildi. ikinci Süleyman Han zamanında da bu vazifede kalan Feyzi Efendi, Sultan ikinci Ahmed zamanında bu vazifeden ayrıldı. 1692 (H.1104) senesinde istanbul’da vefat etti.
Eserleri
Hamse-i Hayatizade: En tanınmış eseridir. Kendisinin Resail-ül-Müşfiye li-Emraz-il-Müşkile adını verdiği bu eseri eski tıp kitaplarından ve kendi şahsi tecrübelerinden faydalanarak yazmıştır. Eser beş kitaptan meydana gelmiştir. Bunlar; 1) Risale-i Reddiye, 2) Risale-i Maraz-ı Pilika, 3) Risale-i Maraz-ı Efrence, 4) Risale-i Sevda-i Maraziyye, 5) Risale-i Merakiyye’dir.
Süleyman Efendi (Damad): Hayatizade Büyük Mustafa Feyzi Efendinin damadıdır. Bu sebeple Hayatizade Damadı adıyla bilinir. Doğum yeri ve tarihi bilinmemektedir. Medrese tahsilinden sonra tıp okudu. Hekim ve kadı olarak çeşitli yerlerde vazife yaptı. Hassa (saray) hekimi oldu. Uzun müddet bu vazifede kaldı. ilmiye mesleğinde de istanbul kadılığına terfi etti. 1716 (H.1128) senesinde istanbul’da vefat etti.
Halepli Salih bin Nasrullah’ın Latinceden Arapçaya çevirdiği Akrabadin’i, Tercüme-i Akrabadin-i Cedid adıyla Türkçeye tercüme etti.
Hayatizade Mustafa Feyzi Efendi (Küçük): Hayatizade Büyük Mustafa Feyzi Efendinin torunudur. Doğum tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Medrese tahsilinden sonra tıp okudu. Müderrislik ve hassa hekimliği yaptı. 1723-1724’te Ömer Efendinin yerine hekimbaşı seçildi. On dört yıl müddetle bu vazifeye devam etti. Bu vazifesi sırasında bütün ilmi payeleri (ünvanları) elde etti. 1738 (H.1151) senesinde istanbul’da vefat etti.
Hayatizade Mehmed Emin Efendi: Hayatizade Büyük Mustafa Feyzi Efendinin torunu, Küçük Mustafa Feyzi Efendinin kardeşidir. istanbul’da doğdu. Doğum tarihi bilinmemektedir.
Medrese tahsilini bitirdikten sonra, ilimde yükselip müderrislik diploması aldı. Yenişehir ve Edirne kadılıklarında bulundu. Tıp ilmini de tahsil edip, 1736 senesinde kadılıktan başka, padişahın başhekimliğini yaptı. istanbul kadılığı, Anadolu ve Rumeli kadıaskerliği vazifelerinde bulundu. Pirizade Mehmed Sahib Efendinin yerine Sultan Birinci Mahmüd Han tarafından 1746 senesinde şeyhülislamlık makamına getirildi. Altı ay kadar bu vazifede kaldıktan sonra, ayrılarak Bursa’ya gitti. Mekke-i mükerreme kadılığına tayin edildi. Mekke kadılığı vazifesine giderken, 1748 (H.1160) senesinde Şam’da vefat etti.
Akli ve nakli ilimlerde yüksek alim olan Hayatizade Mehmed Emin Efendi, mesleği hekimlik (doktorluk) olduğu halde şeyhülislamlığa yükselen tek kişidir.
Mehmed Said Efendi: Hayatizade Mehmed Emin Efendinin akrabasıdır. Doğum yeri ve tarihi belli değildir. iki defa hekimbaşılık vazifesine getirildi. 1746’da tayin edildiği ilk vazifesi kısa sürmesine rağmen 1748’de ikinci defa tayin edildiğinde, bu vazifede yedi yıl kaldı. 1757 (H.1171) senesinde istanbul’da vefat etti.
