Emrullah Efendi Hayatı? Emrullah Efendi Kimdir?

Emrullah Efendi Hayatı? Eğitimci, yazar. 1858 de Lüleburgazda doğdu. Lüleburgaz Rüşdiyesini bitirdikten sonra, Mülkiyeye girdi. 1871 de idadi kısmını, daha sonra da yüksek kısmını bitirdi. Yanya, Selanik, Halep, izmir maarif müdürlüklerinde bulundu. 1900 senesinde siyasi görüş yüzünden isviçreye kaçtı. Fakat Sultan ikinci Abdülhamid Han tarafından affedilerek yüksek bir maaşla Meclis-i Maarif azalığına, aynı vazife üzerinde kalmak şartıyle Konya Hukuk Mektebi Müdürlüğüne getirildi 1906. Aynı zamanda Emiri takma adıyle Servet-i Fününda yazılar yazdı.

Emrullah Efendi Hayatı

Meşrütiyet ilan edildiği zaman Kırklareli mebüsu oldu 1908. iki defa Maarif Nazırlığına getirildi. 1914 senesinde istanbul Yeşilköyde vefat etti. Kabri Fatih Camii avlusundadır.

Emrullah Efendi Türkiyede ilk defa içtimai ve felsefi makaleler yazdı. Son zamanlarda fikri yorgunluğu had safhaya ulaştığından unutkanlığı, dalgınlığı ile tanındı.

Muhitül Maarif isimli resimli ansiklopedisini, 1902 de bitirebilmek için büyük gayret sarf etmişse de vefat etmesi üzerine tamamlayamadı. Sonradan tek cilt olan eser, genişletilerek ve düzeltilerek 1914 senesinde yeniden basıldı.

Emrullah Efendi’nin Eserleri

1. Muhîtü’l-maârif*. Emrullah Efendi en önemli teşebbüsü olan, tek başına hazırlamaya giriştiği bu ansiklopedik eserin 639 sayfalık ilk cildini neşretmiş (İstanbul 1318), ancak devamını hazırlayamamıştır. Osmanlı ilim tarihinde Ali Suâvi’nin Kāmûsü’l-ulûm ve’l-maârif (Paris 1287) adlı eserinden sonra genel konulu ansiklopedi olması dolayısıyla önem taşıyan bu eser o günün şartlarında başarılması çok güç bir çalışma niteliğindedir. 2. Yeni Muhîtü’l-maârif (İstanbul 1328 1330). II. Meşrutiyet’in ilânından sonra Emrullah Efendi, Maarif nâzırlığı sırasında kendi başkanlığında 132 kişilik bir ilmî kurul oluşturarak ansiklopedi çalışmasını tekrar başlatmış, ancak bu eserin de sadece “Asuriye” maddesiyle son bulan 752 sayfalık I. cildini yayımlayabilmiştir. 3. İzahnâme (İstanbul 1330). Osmanlı İttihad ve Terakkî Cemiyeti’nin 1909’da düzenlediği dördüncü kongresinde oluşturulan siyasî programla ilgili açıklayıcı görüş ve düşünceleri ihtiva eder.

1886’da Selanik’te Mecelle-i Muallim adlı bir öğretmen dergisi çıkarmaya başlayan Emrullah Efendi, Servet-i Fünûn’da Emrî takma adıyla pedagoji konularında yazılar yazmıştır. Emrullah Efendi’nin Dârülfünun’da verdiği konferanslar zamanın bazı dergilerinde özet olarak yayımlanmıştır. Sırât-ı Müstakîm’de “Hakîm-i Şehîr Emrullah Efendi’nin Dârülfünûn-i Osmânî’de Terbiyeye Dair Verdikleri Konferanstan Zabtolunan Beyanat” ana başlığı altında şu dersleri yayımlanmıştır: “Terbiye ve Esasları” (1324/1326, I, sy. 16, s. 248, 250); “Terbiyeye Dair (I, sy. 17, s. 264-266); “İlm-i Terbiyeye Dair” (I, sy. 25, s. 390-391).

Yine aynı dergide ilm-i hikmet hakkında konferansları neşredilmiştir (I, sy. 14, s. 214, 217; sy. 23, s. 363-364; sy. 24, s. 376, 377). Türk Bilgi Derneği’nin de kurucularından olan Emrullah Efendi’nin Maarif nâzırlığı sırasında hazırladığı lâyihalar birer kanun tasarısı olmasının ötesinde onun pedagojiyle ilgili teorik görüş ve düşüncelerini ihtiva eden ilmî ve fikrî eserler sayılabilecek değerdedir. Yine maarif meseleleriyle ilgili olarak mecliste yaptığı ve Meclis-i Meb’ûsân Zabıt Cerîdesi’nin çeşitli sayılarında yayımlanan konuşmaları da aynı ilmî ve fikrî değeri taşıyacak niteliktedir.